Giải Oscar 2025 đánh dấu bước ngoặt quan trọng khi Viện Hàn lâm Khoa học và Nghệ thuật Điện ảnh Mỹ lần đầu tiên chính thức công nhận việc sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) không ảnh hưởng trực tiếp tới cơ hội tranh giải của các bộ phim. Quyết định này mở ra một chương hoàn toàn mới cho nền điện ảnh toàn cầu, nhưng đồng thời cũng dấy lên nhiều câu hỏi sâu sắc: Liệu AI sẽ nâng tầm sáng tạo nghệ thuật, hay đẩy con người vào cuộc đua tranh với chính những "bộ óc nhân tạo"?
Khi Oscar "bật đèn xanh" cho AI
Thông báo mới đây từ Viện Hàn lâm điện ảnh Mỹ gây bất ngờ bởi cách tiếp cận mở và đầy tính thực dụng: Việc sử dụng các công cụ AI như Midjourney, ChatGPT, hay Stable Diffusion sẽ không trực tiếp làm tăng hoặc giảm cơ hội nhận đề cử. Thay vào đó, điều được đánh giá vẫn là "yếu tố con người" trong quá trình sáng tạo.
Điều này có ý nghĩa quan trọng vì nó trao cho các nhà làm phim quyền tự do sáng tạo tối đa. Không ai bắt buộc phải tiết lộ AI được dùng thế nào, cũng không có một tiêu chuẩn cụ thể nào giới hạn AI trong sáng tác điện ảnh. Sự thay đổi này phản ánh một tư duy tiến bộ, rằng công nghệ chỉ là công cụ, bản thân nó không mang giá trị đạo đức, mà giá trị thực sự nằm trong cách con người sử dụng nó.
Oscar sẽ không cấm các tác phẩm sử dụng AI - Ảnh: Internet
Nếu nhìn xa hơn, câu hỏi đặt ra là: liệu một ngày nào đó chúng ta sẽ chứng kiến một bộ phim đoạt giải Oscar được tạo nên chủ yếu từ AI hay không? Dù Viện Hàn lâm vẫn nhấn mạnh vai trò trung tâm của con người, nhưng sự giao thoa giữa khả năng sáng tạo của AI và trí tưởng tượng của các đạo diễn ngày càng gần nhau hơn bao giờ hết.
Hãy tưởng tượng một tương lai gần, nơi các đạo diễn "đồng sáng tạo" với AI, để những bộ phim ra đời mang tính đột phá về hình ảnh, nội dung, và cách kể chuyện. Đó có thể là sự xuất hiện của những tác phẩm mang tính thẩm mỹ vượt ngoài giới hạn trí tưởng tượng của con người thông thường. Tuy nhiên, chính điều này lại khiến các nhà làm phim và khán giả đứng trước một câu hỏi đạo đức: Ai mới thực sự là tác giả của bộ phim?
Ranh giới sáng tạo và mối lo ngại đạo đức
Quyết định cởi mở của Viện Hàn lâm còn phản ánh rõ nét hệ quả từ những cuộc đình công kéo dài ở Hollywood năm 2023, khi cả diễn viên và biên kịch đứng lên phản đối sự "lấn sân" của AI vào các vai trò sáng tạo của con người. Tuy nhiên, thay vì ngăn chặn công nghệ, Viện Hàn lâm đã chọn cách thức thực dụng hơn: đánh giá dựa vào bản chất đóng góp của con người thay vì bản thân công cụ.
Nhưng mối lo về đạo đức sáng tạo vẫn tồn tại. Liệu một tác phẩm mà kịch bản do AI xây dựng, cảnh quay được AI tối ưu hóa, và thậm chí diễn viên được AI tái tạo có xứng đáng với một đề cử Oscar? Liệu điều này có làm mất đi giá trị thực sự của nghệ thuật điện ảnh hay không?
Đạo đức sáng tạo là một vấn đề gây tranh cãi lâu nay - Ảnh: Internet
Một khía cạnh thú vị nhưng ít được khai thác là liệu việc Viện Hàn lâm mở cửa cho AI có làm thay đổi cách khán giả thưởng thức điện ảnh hay không. Tương lai, khán giả có thể sẽ hình thành một thói quen mới, đó là chủ động tìm hiểu "tỷ lệ phần trăm" đóng góp của AI trong từng bộ phim. Các thước đo mới như "độ sáng tạo của con người" hay "tỷ lệ sáng tạo của AI" có thể trở thành những tiêu chí ngầm để đánh giá tác phẩm.
Điều này mở ra khả năng xuất hiện một lớp khán giả mới, coi việc nhận diện dấu ấn AI như một thú vui thưởng thức, giống như cách một số người xem phim để tìm kiếm các chi tiết "ẩn" hay "Easter egg" ngày nay.
Oscar và tương lai của con người
Cuối cùng, quyết định này của Viện Hàn lâm gửi đi một thông điệp lớn hơn, không chỉ riêng với ngành điện ảnh mà còn tới toàn bộ lĩnh vực sáng tạo khác: AI không phải đối thủ cạnh tranh, mà là đối tác tiềm năng, thúc đẩy con người tiến xa hơn trên hành trình sáng tạo.
Điện ảnh vốn luôn là sự phản ánh thời đại. Với Oscar 2025, thông điệp rõ ràng là con người đã bước vào một thời kỳ mới, nơi AI và nghệ thuật không còn tách biệt, mà sẽ cùng nhau tạo ra những tác phẩm chưa từng có. Vấn đề còn lại, quan trọng nhất, chính là chúng ta sẽ làm chủ công nghệ ra sao, và liệu chúng ta có đủ tỉnh táo để không trở thành "phụ tá" cho chính công cụ mà mình tạo ra hay không.
Oscar 2025, vì thế không đơn thuần là câu chuyện về những bộ phim được vinh danh, mà còn là câu chuyện về cách con người ứng xử với tương lai của chính mình.
Lấy link