Ngày 24 tháng 4 năm 1990, thế giới đã bước sang một kỷ nguyên mới trong hành trình khám phá vũ trụ khi kính viễn vọng không gian Hubble được phóng thành công lên quỹ đạo Trái Đất bằng tàu con thoi Discovery trong sứ mệnh STS-31 của NASA.
Không chỉ đơn thuần là một thiết bị khoa học khổng lồ trôi nổi giữa không gian, Hubble là biểu tượng cho ước mơ nhìn thấu tận cùng vũ trụ của nhân loại. Từ thời điểm đó, Hubble đã trở thành con mắt mạnh mẽ nhất mà con người từng chế tạo để nhìn ra xa khỏi hành tinh xanh – và hơn ba thập kỷ sau, nó vẫn đang tiếp tục truyền tải về những hình ảnh kỳ diệu khiến cả thế giới phải kinh ngạc.
Trước khi Hubble ra đời, các nhà thiên văn học luôn gặp một trở ngại lớn khi quan sát vũ trụ: bầu khí quyển Trái Đất. Mặc dù không khí giữ cho sự sống tồn tại, nó cũng làm biến dạng ánh sáng từ các vật thể thiên văn xa xôi, khiến những chiếc kính viễn vọng mặt đất dù có lớn và tinh vi đến đâu cũng bị giới hạn về khả năng quan sát.
Ý tưởng đặt một kính viễn vọng ngoài không gian, vượt ra ngoài tầng khí quyển, từng được xem là điều không tưởng vì những khó khăn về kỹ thuật, tài chính và chính trị. Tuy nhiên, sự hợp tác giữa NASA và Cơ quan Vũ trụ châu Âu (ESA) đã biến điều không tưởng ấy thành hiện thực.
Kính viễn vọng Hubble được đặt theo tên nhà thiên văn học Edwin Hubble – người đã chứng minh rằng vũ trụ đang giãn nở. Với đường kính gương chính 2,4 mét và nặng hơn 11 tấn, Hubble có thể thu nhận ánh sáng từ các thiên hà cách Trái Đất hàng chục tỷ năm ánh sáng.
Ban đầu, dự án bị trì hoãn nhiều lần do các vấn đề kỹ thuật và cả thảm họa tàu con thoi Challenger năm 1986. Nhưng khi Hubble cuối cùng được phóng vào năm 1990, giới khoa học kỳ vọng đây sẽ là cuộc cách mạng thực sự trong thiên văn học.
Thế nhưng, không lâu sau khi đi vào hoạt động, Hubble khiến cả thế giới choáng váng – không phải vì những phát hiện kỳ diệu mà vì một lỗi nghiêm trọng trong việc chế tạo gương chính khiến các hình ảnh thu về bị mờ và méo.
Thất bại này trở thành đề tài chế giễu toàn cầu và là một đòn đau với uy tín của NASA. Tuy nhiên, các kỹ sư nhanh chóng tìm ra giải pháp: thực hiện một sứ mệnh sửa chữa trên quỹ đạo. Năm 1993, phi hành đoàn tàu con thoi Endeavour đã thực hiện một trong những nhiệm vụ không gian phức tạp nhất từng được tiến hành, thay thế và lắp thêm thiết bị điều chỉnh quang học.
Sau sứ mệnh đó, Hubble hồi sinh. Hình ảnh đầu tiên sau khi được sửa chữa – một cụm thiên hà xa xôi sắc nét đến từng chi tiết – đã khiến cả giới khoa học vỡ òa.
Kể từ đó, Hubble đã cung cấp những hình ảnh mang tính biểu tượng nhất trong lịch sử khoa học: từ tinh vân Ngỗng Trời (Eagle Nebula), nơi những ngôi sao đang hình thành, cho tới thiên hà Sombrero rực rỡ ánh sáng.
Một trong những đóng góp lớn nhất của Hubble là giúp xác định tuổi của vũ trụ – khoảng 13,8 tỷ năm – với độ chính xác cao hơn bao giờ hết. Ngoài ra, kính còn phát hiện bằng chứng về sự tồn tại của năng lượng tối – một dạng năng lượng bí ẩn chiếm phần lớn vũ trụ và đang khiến nó giãn nở ngày một nhanh.
Hubble cũng mở rộng hiểu biết của nhân loại về các hành tinh ngoài hệ Mặt Trời, quan sát sự va chạm của sao chổi Shoemaker-Levy 9 với sao Mộc, và giúp theo dõi sự thay đổi khí hậu trên các hành tinh trong hệ Mặt Trời.
Trong hơn ba thập kỷ hoạt động, Hubble đã thực hiện hàng trăm nghìn quan sát và cung cấp dữ liệu cho hơn 18.000 bài báo khoa học – một con số khổng lồ mà ít thiết bị khoa học nào có thể sánh kịp. Hubble không chỉ thay đổi cách chúng ta nhìn nhận về vũ trụ mà còn thay đổi cách chúng ta nhìn nhận về chính bản thân mình trong không gian bao la.
Dù bị thay thế dần bởi các kính viễn vọng hiện đại hơn như James Webb, Hubble vẫn tiếp tục hoạt động và đóng vai trò quan trọng trong hệ sinh thái quan sát vũ trụ. Những năm gần đây, các nhà khoa học thậm chí còn kết hợp dữ liệu từ cả Hubble và James Webb để có được cái nhìn sâu sắc hơn về vũ trụ sơ khai.
Trong tương lai, khi loài người tiến tới xây dựng các đài quan sát trên Mặt Trăng hay sao Hỏa, Hubble sẽ mãi mãi được ghi nhớ như bước chân đầu tiên trong cuộc hành trình vươn mắt ra ngoài không gian.
Vai trò và ý nghĩa của Hubble không chỉ nằm ở mặt khoa học. Nó là biểu tượng cho khát vọng khám phá vô tận, cho tinh thần vượt lên thất bại và cho niềm tin vào sức mạnh của trí tuệ con người.
Nhờ có Hubble, những người bình thường trên Trái Đất đã có cơ hội chiêm ngưỡng vẻ đẹp kỳ vĩ của vũ trụ mà trước kia chỉ có thể tưởng tượng. Nó biến những khái niệm trừu tượng thành hình ảnh sống động, và biến bầu trời đêm thành một câu chuyện đang chờ được kể.
Ngày 24 tháng 4 năm 1990, khi Hubble rời khỏi Trái Đất, không chỉ là một thiết bị khoa học được phóng lên không gian – đó là khoảnh khắc nhân loại lần đầu tiên thực sự “mở mắt” để nhìn về phía những vì sao với đôi mắt không bị che mờ bởi bầu khí quyển hay giới hạn công nghệ.
Và trong hơn 30 năm qua, Hubble vẫn đang thì thầm kể lại cho chúng ta những bí mật của vũ trụ, một khung hình mỗi lần.
Lấy link