Phys.org hôm 13/10 đưa tin các nhà khoa học sử dụng dữ liệu đo từ trường trong 11 năm của chòm vệ tinh Swarm và phát hiện vùng lõm ở từ trường Trái Đất mang tên Vùng dị thường Nam Đại Tây Dương (SAA), đang mở rộng với diện tích tăng thêm bằng gần 1/2 diện tích châu Âu từ năm 2014. Cụ thể, SAA tăng thêm 25% về diện tích và dịch chuyển khoảng 22,5 km về phía tây mỗi năm. Nhóm nghiên cứu công bố phát hiện trên tạp chí Physics of the Earth and Planetary Interiors.
SAA có từ trường yếu được xác định lần đầu tiên ở phía đông nam Nam Mỹ vào thế kỷ 19. Hiện nay, vùng này đặc biệt đáng lưu ý đối với an toàn không gian bởi các vệ tinh bay qua đó phải chịu lượng bức xạ cao hơn, có thể dẫn đến sự cố hoặc hư hỏng phần cứng quan trọng, thậm chí mất điện. Kết quả mới nhất từ nhiệm vụ Swarm cho thấy trong khi SAA mở rộng đều đặn từ năm 2014 đến 2025, từ trường ở khu vực Đại Tây Dương phía tây nam Châu Phi suy yếu nhanh hơn từ năm 2020.
Trưởng nhóm nghiên cứu Chris Finlay, giáo sư địa từ tại Đại học Kỹ thuật Đan Mạch, giải thích hành vi trên liên quan đến mô hình kỳ lạ ở từ trường tại ranh giới giữa lõi ngoài lỏng của Trái Đất và lớp phủ chứa đầy đá, gọi là mảng dòng ngược. Thông thường, các đường sức từ đi ra từ lõi ở Nam bán cầu, nhưng bên dưới SAA, có những khu vực từ trường quay trở lại lõi. Nhờ dữ liệu từ Swarm, nhóm nghiên cứu nhận thấy một khu vực trong số đó dịch chuyển về phía tây qua châu Phi, góp phần vào sự suy yếu của SAA tại đây.
Swarm, nhiệm vụ khám phá Trái Đất được phát triển theo chương trình Earth Observation FutureEO của Cơ quan Vũ trụ Châu Âu (ESA), bao gồm chòm 3 vệ tinh giống hệt nhau có thể đo chính xác tín hiệu từ trường phát ra từ lõi, lớp phủ, vỏ và đại dương của Trái Đất, cũng như từ tầng điện ly và từ quyển. Nhờ nhiệm vụ Swarm các nhà nghiên cứu có thể hiểu hơn những nguồn từ tính khác nhau để xác định tại sao từ trường suy yếu ở một số nơi và mạnh lên ở nơi khác.
Chòm vệ tinh Swarm của ESA phóng vào ngày 22/11/2013, cung cấp ghi chép liên tục dài nhất về kết quả đo từ trường từ không gian. Dữ liệu của Swarm là nền tảng cho nhiều mô hình từ trường toàn cầu sử dụng cho điều hướng, theo dõi nguy cơ thời tiết không gian, giúp tăng cường hiểu biết về hệ thống Trái Đất từ lõi đến rìa ngoài khí quyển. Từ trường Trái Đất rất quan trọng đối với sự sống trên hành tinh, là lực biến động phức tạp bảo vệ sự sống khỏi bức xạ vũ trụ và hạt tích điện từ Mặt Trời. Nó chủ yếu được tạo ra bởi đại dương sắt lỏng xoay tròn gọi là lõi ngoài, cách mặt đất khoảng 3.000 km.
Theo NASA, SAA là vết lõm trong từ trường Trái Đất hay một loại "ổ gà vũ trụ", ít gây ảnh hưởng tới sự sống trên Trái Đất nhưng tác động tới các tàu vũ trụ quay quanh quỹ đạo (bao gồm Trạm Vũ trụ Quốc tế - ISS) trực tiếp bay qua khu vực này ở quỹ đạo thấp. Trong quá trình bay qua, từ trường yếu của vùng dị thường khiến những hệ thống công nghệ trên vệ tinh bị đoản mạch và ngừng hoạt động nếu gặp hạt proton mang năng lượng cao phát ra từ Mặt Trời.
An Khang (Theo Phys.org, Mail)