Nếu con người phải trải qua chín tháng mang thai đầy gian nan, thì ở đâu đó trong lịch sử Trái Đất, từng tồn tại một loài động vật có cách sinh nở kỳ quái đến mức khoa học hiện đại vẫn chưa thôi kinh ngạc: ếch ấp trứng bằng dạ dày, loài sinh vật duy nhất được biết đến có thể ấp trứng trong bụng và "đẻ con bằng miệng".
Theo các nhà sinh vật học, ếch ấp trứng bằng dạ dày (tên khoa học Rheobatrachus) là một trường hợp đặc biệt trong giới lưỡng cư. Thay vì đẻ trứng rồi để trứng nở ngoài môi trường, loài này nuốt chính những quả trứng đã thụ tinh vào dạ dày, sau đó ấp chúng trong chính cơ quan tiêu hóa của mình.
Trong suốt thời gian đó, dạ dày của ếch mẹ ngừng tiết axit hoàn toàn, biến nơi từng là "lò nghiền thức ăn" thành một chiếc "tử cung tạm thời". Và khi ếch con đã phát triển đầy đủ, chúng được "sinh ra" bằng đường miệng, nghĩa là ếch mẹ thực sự… nôn ra con của mình.
"Không có sinh vật sống nào khác trên Trái Đất có thể làm được điều này", giáo sư Michael Mahony, Trưởng nhóm Dự án Lazarus và nhà sinh học tại Đại học Newcastle (Úc), chia sẻ. "Khả năng trung hòa axit dạ dày một cách có kiểm soát để nuôi dưỡng sự sống là một hiện tượng độc nhất vô nhị. Nếu hiểu rõ cơ chế này, chúng ta có thể tìm ra những phương pháp mới để điều trị các bệnh về dạ dày ở người".
Thế giới từng biết đến hai loài ếch ấp trứng bằng dạ dày: Rheobatrachus silus (loài phía Nam) và Rheobatrachus vitellinus (loài phía Bắc), cả hai đều được tìm thấy ở Queensland, Úc. Loài đầu tiên được phát hiện vào năm 1973, còn loài thứ hai được mô tả vào năm 1984. Tuy nhiên, chỉ vài năm sau đó, cả hai đã biến mất hoàn toàn khỏi tự nhiên, đánh dấu một trong những chương ngắn ngủi nhất của lịch sử sinh học hiện đại.
Thủ phạm chính là nấm chytrid, loại nấm gây bệnh cho da ếch, đã khiến hàng loạt loài lưỡng cư ở Úc tuyệt chủng chỉ trong vài năm. Khi các nhà khoa học nhận ra điều này, thì cả hai loài ếch ấp trứng bằng dạ dày đã không còn tồn tại.
Sự mất mát này khiến nhiều nhà nghiên cứu cảm thấy day dứt – không chỉ vì sự tuyệt chủng của một sinh vật kỳ lạ, mà còn vì chúng có thể nắm giữ bí mật y học quan trọng về cách điều tiết dịch vị dạ dày.
"Chúng ta có nghĩa vụ phải đưa chúng trở lại", giáo sư Mahony nói. Và từ niềm tin đó, Dự án Lazarus được khởi động với mục tiêu táo bạo: hồi sinh loài ếch đã tuyệt chủng.
Hành trình "hồi sinh" loài ếch đã mất
Dự án Lazarus mang tên nhân vật trong Kinh Thánh được cho là sống lại từ cõi chết, được khởi động bởi nhóm của Đại học Newcastle, với ý tưởng sử dụng DNA còn sót lại trong mẫu ếch đông lạnh để tái tạo phôi sống. Các nhà khoa học đã thử chuyển nhân tế bào của ếch ấp trứng bằng dạ dày vào trứng của một loài ếch khác, tương tự kỹ thuật nhân bản vô tính từng được dùng để tạo ra cừu Dolly.
Ban đầu, những dấu hiệu rất khả quan: phôi bắt đầu phân chia, một minh chứng rằng vật chất di truyền vẫn hoạt động. Nhưng trước khi phát triển đầy đủ, các tế bào này lại ngừng lại và chết. Dù thất bại, đây vẫn là một cột mốc đáng chú ý, bởi nó mở ra khả năng rằng việc "hồi sinh" một loài đã biến mất hàng chục năm trước không còn là điều bất khả thi.
Đến năm 2013, dự án buộc phải tạm dừng vì những giới hạn công nghệ. Tuy nhiên, trong giới khoa học, hy vọng về một ngày nào đó ếch ấp trứng bằng dạ dày sẽ "hồi sinh" vẫn chưa tắt.
Khi khoa học tiến gần tới "phục sinh sinh học"
Ý tưởng hồi sinh các loài đã tuyệt chủng hay còn gọi là "de-extinction" đang trở thành một hướng nghiên cứu sôi nổi trên toàn cầu. Các công ty công nghệ sinh học như Colossal Biosciences đang nghiên cứu để đưa voi ma mút, chim bồ câu viễn cổ, hay thậm chí là loài hổ Tasmania trở lại Trái đất.
Tuy nhiên, câu chuyện về ếch ấp trứng bằng dạ dày khác biệt ở chỗ: nó không chỉ là hồi sinh một loài, mà còn là khôi phục một cơ chế sinh học duy nhất chưa từng thấy ở sinh vật nào khác. Nếu khoa học thành công, chúng ta có thể học được cách điều khiển dạ dày con người ngừng tiết axit mà không gây tổn thương, mở ra hướng điều trị mới cho hàng triệu bệnh nhân mắc các bệnh dạ dày mạn tính.
Giới khoa học vẫn còn nhiều tranh cãi: liệu có nên đưa một loài đã tuyệt chủng trở lại hay không? Môi trường sống cũ của chúng liệu còn phù hợp? Và nếu hồi sinh, chúng sẽ tồn tại được bao lâu? Nhưng với nhiều nhà nghiên cứu như Mahony, câu trả lời rất rõ ràng - con người có trách nhiệm khôi phục những gì mình đã đánh mất.
Từ một sinh vật nhỏ bé, ếch ấp trứng bằng dạ dày đã đặt ra vô số câu hỏi lớn về sinh học tiến hóa và trách nhiệm của con người với tự nhiên. Hơn bốn mươi năm sau khi tuyệt chủng, hình ảnh về loài ếch kỳ lạ này vẫn khiến thế giới say mê, một sinh vật có thể biến dạ dày thành nơi nuôi dưỡng sự sống, rồi nhẹ nhàng "nôn" ra những đứa con của mình.
Khi được hỏi liệu ông có muốn nhìn thấy sinh vật này một lần nữa, một nhà nghiên cứu đã cười và nói: "Tất nhiên rồi. Ai mà không muốn chứng kiến khoảnh khắc kỳ diệu ấy, một sinh linh bé nhỏ được sinh ra bằng cách mà không loài nào khác từng làm được?".
Nếu điều đó trở thành sự thật, có lẽ ếch ấp trứng bằng dạ dày sẽ không chỉ được ghi nhớ như một sinh vật đã mất, mà như biểu tượng cho khả năng tái sinh của sự sống và niềm tin rằng khoa học có thể mang phép màu trở lại từ cõi tuyệt chủng.
Lấy link