Theo Interesting Engineering, trong gần một thập kỷ qua, công ty hàng không vũ trụ SpaceX của tỷ phú Mỹ Elon Musk hoạt động mà không có nhiều cạnh tranh đáng kể và đạt nhiều tiến bộ kỹ thuật phi thường. Những công ty khác trong ngành đối mặt với áp lực bắt kịp và phá vỡ thế độc quyền này. Hiện nay, Rocket Lab và Blue Origin đang nổi lên như đối thủ đáng gờm của SpaceX trong cuộc đua phát triển tên lửa tái sử dụng.
SpaceX: tên lửa Starship và Falcon 9
Ngày 27/8, tên lửa Starship của SpaceX thực hiện thử nghiệm bay lần thứ 10. Sau nhiều tháng thất bại, SpaceX phóng thành công và Starship đạt nhiều cột mốc quan trọng. Là tên lửa lớn và mạnh nhất từng được chế tạo, Starship triển khai các vệ tinh mô phỏng Starlink vào quỹ đạo trong chuyến bay. Tầng trên là tàu Ship 37 sau đó hạ cánh có kiểm soát xuống Ấn Độ Dương trong khi tên lửa đẩy Super Heavy cũng đáp xuống vịnh Mexico. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều câu hỏi về khả năng tiếp nhiên liệu trên quỹ đạo của Starship vốn rất quan trọng với hành trình tới Mặt Trăng, Sao Hỏa và những điểm đến trong không gian sâu.
Falcon 9 lập ra tiêu chuẩn vàng cho tên lửa tầm trung tư nhân. Chương trình Falcon 9 tiên phong trong công nghệ tên lửa tái sử dụng và đạt tần suất phóng chưa từng có gần đây. Chỉ riêng năm 2024, tên lửa tái sử dụng một phần này đã bay 132 lần. Falcon 9 chỉ gặp hai sự cố trong lúc bay và một sự cố hư hỏng bộ phận, đạt tỷ lệ đặc biệt cao (khoảng 99,44%). Falcon 9 đã trải qua tổng cộng hơn 530 chuyến bay.
Rocket Lab: tên lửa Neutron
Ngày 29/8, công ty Rocket Lab có trụ sở tại New Zealand và Mỹ thông báo khai trương bệ phóng Neutron đầu tiên, Tổ hợp phóng 3. Đặt tại Cơ sở bay Wallops của NASA trên đảo Wallops, Virginia, bệ phóng này sẽ phục vụ tên lửa tái sử dụng mới của công ty, Neutron, đối thủ thách thức trực tiếp sự thống trị lâu dài của SpaceX với Falcon 9.
Tên lửa Neutron là phương tiện phóng tầm trung có khả năng chở 13.000 kg lên quỹ đạo thấp của Trái Đất. Tên lửa này cao 43 m với tầng đầu tiên có thể tái sử dụng hoàn toàn, hoạt động nhờ sức mạnh từ 9 động cơ Archimedes của Rocket Lab dùng nhiên liệu methane và oxy lỏng. Neutron sẽ hạ cánh tương tự Falcon 9 của SpaceX. Ngoài ra, tên lửa mới này còn có vỏ bảo vệ 'Hungry Hippo' có thể tái sử dụng, gắn trên tầng đầu tiên của Neutron.
Rocket Lab cũng có một tên lửa đang hoạt động thành công là Electron, đã bay 70 lần với tỷ lệ thành công 94,3%. Rocket Lab đang chuẩn bị phóng Neutron lần đầu tiên cuối năm nay.
Blue Origin: tên lửa New Glenn
Jeff Bezos thành lập công ty vũ trụ tư nhân Blue Origin năm 2000, hai năm trước khi Elon Musk khởi động SpaceX. Dù lâu đời hơn, Blue Origin mới chỉ bay lên quỹ đạo một lần với nhiệm vụ NG-1 vào tháng 1/2025. Tuy nhiên, tên lửa New Glenn có tiềm năng lớn góp phần định vị Blue Origin như một đối thủ mạnh của SpaceX. Tên lửa này cao 98 m, tương đương tòa nhà 32 tầng, và có khả năng chở 45.000 kg lên quỹ đạo thấp của Trái Đất, gần gấp đôi mức 22.800 kg của Falcon 9 (dù phương tiện chở ít hàng hơn trong chuyến bay đầu tiên).
Thực tế, New Glenn thuộc lớp phương tiện phóng hạng nặng, cạnh tranh mạnh mẽ với Starship. New Glenn được thiết kế để hoạt động ngay từ chuyến bay đầu tiên. Không giống như Starship, đang trải qua quá trình thử nghiệm bay kéo dài với nhiều vụ nổ, New Glenn có khả năng đạt các mục tiêu hoạt động từ chuyến bay thứ hai.
Sau khoảng thời gian dài, nhưng New Glenn sẵn sàng bay lần thứ hai cuối tháng 9. Tên lửa sẽ phóng hai tàu thăm dò sao Hỏa của NASA vào không gian, với lịch phóng hiện nay được ấn định vào ngày 29/9.
Những đối thủ khác
Ngoài Blue Origin và Rocket Lab, các công ty khác cũng đang tìm cách lấy lại lợi thế trước SpaceX. Ví dụ, tính đến nay, tên lửa Vulcan Centaur của United Launch Alliance đã bay 3 lần. Tên lửa cao 61,6 m này có thể vận chuyển 27.200 kg lên quỹ đạo. Hệ thống "SMART Reuse" của Vulcan hướng tới thu hồi động cơ BE-4 bằng dù nhưng chưa được kiểm nghiệm. Trong khi đó, tên lửa Ariane 6 của nhà thầu châu Âu Arianespace có thể chở 21.500 kg lên quỹ đạo tùy theo cấu hình nhưng không thể tái sử dụng, tương tự Vulcan Centaur.
Nhiều công ty khởi nghiệp mới đang tìm cách chen chân vào cuộc đua. Ví dụ, công ty PLD Space của Tây Ban Nha gần đây công bố kế hoạch tham vọng nhằm đối đầu với SpaceX từ châu Âu. Tuy nhiên, họ mới chỉ thực hiện một nhiệm vụ phóng cận quỹ đạo bằng tên lửa tái sử dụng Miura 1 và chưa thu hồi được bộ phận nào. Chuyến bay đầu tiên lên quỹ đạo của tên lửa Miura 5 do PLD Space phát triển sẽ diễn ra đầu năm sau.
An Khang (Theo Interesting Engineering, Rocket Lab, Blue Origin)