Kết quả bất ngờ này không chỉ cho thấy hành vi xã hội phức tạp của tinh tinh, mà còn hé lộ rằng truyền thống "gắn kết bên đồ uống có cồn" có thể đã hình thành từ rất lâu trước khi con người xuất hiện trên Trái Đất .
Những con tinh tinh hoang dã ăn quả bánh mì châu Phi lên men tại Công viên quốc gia Cantanhez ở Guinea-Bissau.
Hình ảnh được thu thập nhờ các camera từ xa đặt trong Công viên quốc gia Cantanhez ở Guinea-Bissau, nơi sinh sống của loài tinh tinh phương Tây (Pan troglodytes verus). Đây là những con tinh tinh hoàn toàn hoang dã, chưa quen với sự hiện diện của con người, nên nhóm nghiên cứu quốc tế đến từ Anh, Canada và Hoa Kỳ đã phải sử dụng các thiết bị ghi hình cảm biến chuyển động để thu thập dữ liệu tự nhiên nhất.
Đoạn phim cho thấy những con tinh tinh không chỉ ăn quả bánh mì châu Phi (Treculia africana) đã lên men tự nhiên, mà còn chia sẻ chúng với nhau một cách thụ động. Các xét nghiệm sau đó xác nhận rằng những quả này chứa ethanol, loại cồn có trong các thức uống quen thuộc như bia và rượu.
Sự phát hiện này có ý nghĩa đặc biệt khi xét đến hành vi xã hội của con người hiện đại. Theo tiến sĩ Anna Bowland, nhà linh trưởng học từ Đại học Exeter và là tác giả chính của nghiên cứu, ở loài người, việc cùng nhau uống rượu đã được chứng minh là giúp giải phóng dopamine và endorphin, tạo ra cảm giác vui vẻ, thư giãn, đồng thời thắt chặt các mối quan hệ xã hội.
Việc quan sát thấy loài tinh tinh, họ hàng gần gũi nhất của chúng ta cũng chia sẻ trái cây chứa cồn khiến các nhà khoa học đặt ra câu hỏi: liệu tinh tinh có được hưởng lợi ích xã hội tương tự từ việc tiêu thụ cồn?
Trong nghiên cứu, các nhà khoa học đã ghi nhận tổng cộng 10 sự kiện chia sẻ trái cây lên men, với sự tham gia của 17 cá thể tinh tinh đủ mọi độ tuổi và giới tính.
Đáng chú ý, phần lớn việc chia sẻ là tự nguyện: một cá thể có quả thì để cho cá thể khác đến ăn, và thậm chí có một trường hợp một con tinh tinh cho phép một con khác lấy trái cây trực tiếp từ miệng mình.
Không có dấu hiệu nào cho thấy sự ép buộc hay tranh chấp trong các hành động này, điều càng làm nổi bật tính xã hội và mức độ gắn kết cao trong bầy đàn.
Mặc dù hàm lượng cồn trong trái cây này khá thấp, chỉ dao động từ 0,01% đến 0,6% theo thể tích, rất khiêm tốn so với bia hay rượu của con người nhưng do trái cây chiếm tỷ trọng lớn trong khẩu phần ăn của tinh tinh, lượng ethanol tiêu thụ thực tế có thể không hề nhỏ.
Nhà nhân chủng học sinh học Kimberley Hockings, cũng thuộc Đại học Exeter, cho biết tinh tinh không phải lúc nào cũng chia sẻ thức ăn, vì vậy việc chia sẻ trái cây lên men này có thể đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong xây dựng các mối quan hệ xã hội.
Điều này làm dấy lên một giả thuyết hấp dẫn: hành vi tiệc tùng với rượu có thể đã manh nha ngay từ thời tổ tiên chung của loài người và các loài vượn lớn châu Phi. Nghiên cứu trước đây cho thấy khoảng 10 triệu năm trước, tổ tiên chung của chúng ta đã phát triển khả năng chuyển hóa ethanol tốt hơn, trùng hợp với giai đoạn chuyển dịch từ lối sống trên cây xuống đất.
Trên mặt đất, tổ tiên chúng ta có nhiều cơ hội tiếp xúc với các loại trái cây chín và lên men tự nhiên hơn, và khả năng tiêu hóa cồn có thể đã mang lại lợi thế sinh tồn.
Điều này đặc biệt quan trọng bởi loài người hiện đại (Homo sapiens) chỉ mới xuất hiện cách đây khoảng 300.000 năm, trong khi tổ tiên thuộc chi Homo cũng mới có mặt trong khoảng 3 triệu năm trở lại đây.
Việc phát hiện hành vi tiêu thụ cồn ở tinh tinh hoang dã cho thấy truyền thống tiệc tùng, vốn đóng vai trò quan trọng trong đời sống xã hội của con người, có thể có nguồn gốc sâu xa hơn nhiều so với chúng ta từng nghĩ.
Dù vậy, các nhà nghiên cứu vẫn thận trọng trước khi kết luận tinh tinh cố tình tìm kiếm trái cây có cồn hay chỉ đơn thuần yêu thích trái cây chín. Ảnh hưởng của cồn tới hành vi và chuyển hóa của tinh tinh vẫn còn là một bí ẩn, bởi nồng độ cồn thấp và thói quen tiêu thụ tự nhiên không dẫn đến tình trạng say xỉn thường thấy như ở con người.
Việc tinh tinh có "quản lý tửu lượng" tốt hơn chúng ta hay chỉ đơn giản là tác động cồn không đủ mạnh để gây ảnh hưởng vẫn cần thêm nhiều nghiên cứu để làm rõ.
Tuy nhiên, theo Hockings, nếu việc tiêu thụ và chia sẻ trái cây có cồn thực sự mang lại lợi ích xã hội cho tinh tinh, thì điều này có thể đại diện cho một giai đoạn tiến hóa sớm của hành vi tiệc tùng. một hành vi sau này được loài người nâng cấp thành những nghi thức xã hội phức tạp hơn.
“Nếu đúng như vậy, thì truyền thống tiệc tùng của chúng ta có thể bắt nguồn từ rất sâu trong lịch sử tiến hóa,” bà nhấn mạnh.
Nghiên cứu này, vừa được công bố trên tạp chí Current Biology , không chỉ mở ra cánh cửa mới trong việc hiểu về lịch sử tiêu thụ rượu của loài người mà còn nhấn mạnh sự gắn kết kỳ lạ và sâu sắc giữa chúng ta và những người anh em hoang dã ngoài tự nhiên.
Lấy link