Làm ESG không thể tắt, công nghệ giúp minh bạch hóa, định giá trị bền vững

Tuy nhiên, để thực thi đúng hướng và thực chất, doanh nghiệp cần sự hỗ trợ từ khung pháp lý đồng bộ và đặc biệt là sự trợ lực từ các giải pháp công nghệ hiện đại.

Trong khuôn khổ Diễn đàn ESG Việt Nam 2025 do báo TinCongNghe tổ chức chiều 22/12, đã diễn ra phiên thảo luận thứ hai với chủ đề "Làm thế nào để thực thi ESG thực chất" đã thu hút sự quan tâm đặc biệt.

Ba diễn giả tham gia gồm: Tiến sĩ Trần Văn Khải - Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội; PGS.TS Mạc Quốc Anh - Viện trưởng Viện Kinh tế và Phát triển doanh nghiệp; và bà Trần Thị Thu Trang - Chủ tịch Hiệp hội Sản xuất Công nghiệp tỉnh Bắc Ninh (HMT).

"Điểm nghẽn" từ nhận thức đến nguồn lực

Mở đầu phiên thảo luận, Tiến sĩ Trần Văn Khải nhận định, dù cộng đồng doanh nghiệp đang đón nhận ESG rất nhanh, nhưng quá trình triển khai thực tế vẫn đang vấp phải ba khó khăn lớn.

Thứ nhất là sự thiếu hụt một bộ hướng dẫn thống nhất và đồng bộ. "ESG vẫn còn rất mới tại Việt Nam. Chúng ta chưa có bộ tiêu chí chuẩn để đánh giá doanh nghiệp đang ở đâu trên bản đồ ESG. Nếu không có “kim chỉ nam”, doanh nghiệp dễ rơi vào tình trạng mạnh ai nấy làm, mất phương hướng", ông Khải nhấn mạnh.

Thứ hai là bài toán thiếu vốn và nguồn lực. Việc chuyển đổi sang mô hình bền vững đòi hỏi tài chính lớn và nhân lực trình độ cao.

Cuối cùng, ông Khải đặc biệt nhấn mạnh đến cam kết của người đứng đầu: "ESG phải được coi là một "mệnh lệnh" và cần được cụ thể hóa bằng các chỉ số KPI. Nếu người đứng đầu không quyết tâm, không cam kết bằng các chỉ số định lượng, ESG sẽ mãi chỉ là khẩu hiệu".

Đồng tình với quan điểm này, PGS.TS Mạc Quốc Anh bổ sung thêm góc độ từ các doanh nghiệp nhỏ và vừa (SME). Ông cho rằng khoảng cách giữa doanh nghiệp lớn và SME đang ngày càng nới rộng: "Các doanh nghiệp nhỏ đang coi ESG là áp lực hơn là cơ hội. Họ thiếu thông tin, thiếu khung pháp lý hướng dẫn và đang rất cần những “kho dữ liệu dùng chung” để học hỏi mô hình thành công từ các tập đoàn lớn".

Khoa học công nghệ: "Thước đo" cho sự minh bạch

Một trong những nội dung trọng tâm của phiên thảo luận là làm thế nào để công nghệ giúp gỡ khó cho ESG.

PGS.TS Mạc Quốc Anh khẳng định: "Điểm nghẽn lớn nhất hiện nay là chúng ta không đo được, không đếm được hiệu quả của ESG. Và công nghệ chính là lời giải".

Theo ông, việc ứng dụng các giải pháp số, xây dựng hạ tầng dữ liệu và không gian số sẽ giúp doanh nghiệp tích hợp dữ liệu, từ đó tối ưu hóa quản trị và tiết kiệm chi phí. Công nghệ không chỉ là công cụ giám sát mà còn là "đòn bẩy" để doanh nghiệp thực hiện chuyển đổi kép: Chuyển đổi số gắn liền với chuyển đổi xanh.

Dưới góc nhìn của nhà hoạch định chính sách, Tiến sĩ Trần Văn Khải cho biết, khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số hiện nay hoàn toàn dựa trên mục tiêu phát triển bền vững. Ông dẫn chứng việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) để giám sát và đo lường các tiêu chuẩn phát thải, rác thải theo thời gian thực.

"ESG sẽ sớm trở thành yêu cầu bắt buộc, được lồng ghép vào các luật, nghị định và thông tư. Công nghệ sẽ là nhân tố quan trọng nhất để dẫn dắt cộng đồng doanh nghiệp bắt kịp nhịp của kinh tế số, chính phủ số và xã hội số", ông Khải khẳng định.

Hiến kế giải pháp: ESG không phải là "chiếc áo đồng cỡ"

Bà Trần Thị Thu Trang, đại diện tiếng nói từ thủ phủ công nghiệp Bắc Ninh, mang đến những góc nhìn rất thực tế từ hiện trường sản xuất. Bà cho rằng Việt Nam cần ban hành tiêu chuẩn ESG theo từng ngành đặc thù.

"Mỗi ngành có một trọng số riêng. Ngành điện tử khác với nông nghiệp hay thủy sản. Nếu đưa ra một bộ tiêu chí quá rộng, doanh nghiệp sẽ rất khó áp dụng", bà Trang kiến nghị.

Đồng thời, bà đề xuất Chính phủ nên hỗ trợ thí điểm mô hình ESG cho khoảng 10 doanh nghiệp mẫu tại mỗi tỉnh thành, từ đó lan tỏa ra các doanh nghiệp vệ tinh trong chuỗi cung ứng.

Bà Trang cũng chia sẻ kinh nghiệm từ các doanh nghiệp Nhật Bản: "Tại HMT, chúng tôi đưa ESG vào 'hơi thở' của doanh nghiệp thông qua 8 mặt quản trị nhà máy (QCD, NFGS...). ESG không nên là những bản báo cáo bóng bẩy, mà phải hiện hữu trong ý thức của từng công nhân, từ việc xử lý rác thải đến tiết kiệm năng lượng".

Để hỗ trợ doanh nghiệp thực thi, các diễn giả đã đưa ra các nhóm giải pháp cụ thể:

Đối với doanh nghiệp lớn: Cần chủ động "Go Global", áp dụng chuẩn quốc tế và đóng vai trò dẫn dắt, hỗ trợ các nhà cung cấp nhỏ trong chuỗi liên minh kinh tế của mình.

Đối với doanh nghiệp SME: Không nhất thiết phải làm "full option" ngay từ đầu. Cần chọn lọc những hạng mục phù hợp với ngân sách nhưng mang lại hiệu quả tức thì. Đặc biệt, cần thận trọng khi lựa chọn công nghệ để tránh tạo ra "điểm chết" môi trường trong tương lai (ví dụ như rác thải từ tấm pin năng lượng mặt trời thế hệ cũ).

Đối với doanh nghiệp xuất khẩu: Minh bạch hóa thông tin và truy xuất nguồn gốc là yêu cầu sống còn để giữ vững thị trường quốc tế.

Khuyến nghị từ các chuyên gia tại Diễn đàn:

Xây dựng bộ tiêu chí phân loại xanh: Sớm hoàn thiện hành lang pháp lý và các bộ hướng dẫn thực thi ESG cho từng ngành hàng.

Khơi thông nguồn vốn xanh: Chính phủ cần có cơ chế để doanh nghiệp tiếp cận nguồn vốn ưu đãi cho các dự án chuyển đổi công nghệ xanh một cách nhanh chóng và thuận lợi.

Đào tạo nguồn nhân lực: Đưa nội dung ESG vào giáo dục và đào tạo từ sớm để thay đổi nhận thức từ gốc rễ.

Xây dựng hệ sinh thái dữ liệu chung: Lập các bộ dữ liệu chia sẻ về ESG để các doanh nghiệp SME có thể học hỏi và áp dụng mô hình thành công.

Các diễn giả thống nhất rằng, ESG không phải là một bài toán có sẵn đáp án chung cho tất cả. Nó chỉ thực sự hiệu quả khi được thực hiện bằng một tư duy đúng, công cụ công nghệ phù hợp và sự đồng hành sát sao từ chính sách.

Như lời bà Trần Thị Thu Trang: "Hãy để ESG trở thành hơi thở, thành ý thức tự thân của mỗi doanh nghiệp, thay vì chỉ là một gánh nặng về thủ tục".