Hơn ba thập kỷ sau khi được phát hiện, câu chuyện về "Người băng Ötzi" - thi thể được bảo quản tự nhiên lâu đời nhất châu Âu vẫn tiếp tục khiến giới khoa học kinh ngạc. Những phát hiện mới nhất cho thấy, những gì chúng ta từng tin về cái chết của ông có thể đã sai hoàn toàn.
Năm 1991, hai du khách người Đức khi đi bộ trên dãy Alps Ötztal, gần biên giới giữa Áo và Ý, bất ngờ nhìn thấy một cơ thể người nhô ra khỏi lớp băng. Ban đầu, họ nghĩ đó là một nhà leo núi xấu số gặp nạn gần đây.
Nhưng khi các chuyên gia vào cuộc, họ nhận ra đây là một khám phá mang tính lịch sử: thi thể của một người đàn ông sống cách đây hơn 5.300 năm, vào khoảng năm 3300 trước Công nguyên.
Người đàn ông được đặt tên là Ötzi, theo dãy núi nơi ông được tìm thấy. Khi qua đời, ông khoảng 45 tuổi, cao 1,6 mét, có thân hình gầy nhưng rắn chắc, đặc điểm của một người sống cả đời trên những triền núi hiểm trở.
Hiện nay, hài cốt của ông được lưu giữ trong một buồng lạnh đặc biệt tại Bảo tàng Khảo cổ học Nam Tyrol ở thành phố Bolzano (Ý). Du khách có thể nhìn qua một ô kính nhỏ để tận mắt thấy thi thể nguyên vẹn của người đàn ông đến từ thời đại đồ đồng – thứ đã tồn tại suốt 53 thế kỷ.
Nhờ điều kiện bảo tồn đặc biệt, gần như mọi thứ thuộc về Ötzi (từ cơ thể, quần áo, đến công cụ mang theo) đều còn nguyên vẹn, mở ra kho tàng thông tin chưa từng có về đời sống con người thời tiền sử.
Các nhà khoa học xác định ông sống trong thời kỳ chuyển giao giữa đá và kim loại: vẫn dùng rìu đá, nhưng đã mang theo một chiếc rìu đồng, một trong những món đồ kim loại sớm nhất từng được phát hiện ở châu Âu.
Trong dạ dày của ông, các nhà nghiên cứu tìm thấy tàn tích của bữa ăn cuối cùng gồm thịt hươu đỏ, thịt dê núi và hạt lúa mì einkorn - loại ngũ cốc cổ đại. Những phân tích vi mô về phấn hoa và thực vật trong dạ dày giúp họ tái dựng lại hành trình cuối cùng của ông, từ các thung lũng thấp lên đến vùng núi cao. Điều đặc biệt là ông chỉ ăn vài giờ trước khi qua đời, cho thấy cái chết đến rất bất ngờ.
Nhưng cuộc sống của người đàn ông 5.000 năm trước này không hề dễ dàng. Các xét nghiệm cho thấy ruột ông chứa ký sinh trùng giun tóc, răng bị sâu nặng, phổi sạm đen vì khói bếp. ADN tiết lộ ông không dung nạp lactose và có nguy cơ cao mắc bệnh tim - những căn bệnh mà đến nay vẫn phổ biến. Trong máu của ông, các nhà khoa học còn tìm thấy tế bào hồng cầu nguyên vẹn - cổ xưa nhất từng được phát hiện trên thế giới.
Một trong những chi tiết kỳ lạ nhất là 61 hình xăm trên cơ thể ông, đây không phải hình vẽ trang trí mà là những đường kẻ đen tạo nên bằng bột than cọ vào các vết cắt nhỏ trên da. Chúng tập trung ở dọc cột sống, đầu gối và mắt cá - những vị trí thường bị đau do thoái hóa khớp. Nhiều nhà khoa học cho rằng đây có thể là một dạng châm cứu cổ xưa, minh chứng rằng con người đã biết áp dụng liệu pháp trị liệu từ hàng thiên niên kỷ trước.
Trang phục của Ötzi cũng khiến giới khảo cổ ngạc nhiên. Ông mặc áo choàng bằng cỏ, quần da, giày lót lông nhồi cỏ khô để giữ ấm, một thiết kế gần như hoàn hảo cho việc đi lại trên núi tuyết.
Phân tích DNA trên quần áo cho thấy chúng được may ghép từ da dê, cừu, bò, hươu và gấu - chứng tỏ ông tận dụng mọi nguyên liệu sẵn có và biết vá sửa đồ đạc như một người thợ lành nghề.
Trong suốt nhiều năm, câu chuyện về cái chết của Ötzi được kể đi kể lại với cùng một kịch bản: ông là một người đi săn hoặc chiến binh đang chạy trốn khỏi kẻ thù, bị một mũi tên bắn trúng lưng và chết cóng trong lớp tuyết dày. Thi thể ông vô tình được bảo vệ bởi một khe núi nhỏ, nơi sông băng phủ kín và giữ gìn ông nguyên vẹn trong hàng nghìn năm.
Tuy nhiên, những nghiên cứu gần đây đã lật ngược toàn bộ giả thuyết này. Một nhóm các nhà khoa học, sau khi phân tích lá cây, hạt giống, rêu và phân động vật quanh khu vực tìm thấy thi thể, phát hiện rằng một số vật chất có tuổi đời trẻ hơn Ötzi.
Điều đó có nghĩa là nơi ông nằm không hề bị đóng băng liên tục suốt 5.000 năm, mà đã từng tan chảy và tiếp xúc với không khí nhiều lần.
Thêm vào đó, bằng chứng thực vật cho thấy ông có thể đã chết vào mùa xuân, chứ không phải mùa thu như người ta từng nghĩ. Điều này giải thích tại sao thi thể ông có thời gian tiếp xúc với môi trường ấm hơn trước khi được tuyết mới phủ kín trở lại.
Các chuyên gia cũng phát hiện rằng đồ đạc của ông bị phân tán, dấu hiệu cho thấy thi thể và vật dụng có thể đã bị dòng băng hoặc nước tuyết tan cuốn xuống khe núi. Nhà khảo cổ học Lars Pilø, đồng tác giả của nghiên cứu đăng trên tạp chí The Holocene, nhận định: "Chúng ta không cần đến một chuỗi phép màu để giải thích sự bảo tồn của Ötzi. Ông được giữ lại đơn giản nhờ những quy luật tự nhiên của băng hà".
Như vậy, "Người băng Ötzi" không còn là kết quả của một tai nạn kỳ diệu duy nhất, mà là sản phẩm của các quá trình tự nhiên lặp lại qua hàng thiên niên kỷ, nơi băng tan, tuyết phủ, và địa hình thay đổi dần theo thời gian.
Các nhà khoa học tin rằng nếu quy trình này từng bảo tồn Ötzi, vẫn còn nhiều thi thể và hiện vật cổ đại khác đang ẩn mình dưới những lớp băng đang tan dần ở khắp nơi trên thế giới.
Ngày nay, khi biến đổi khí hậu khiến sông băng rút đi nhanh chóng, những "bức thư đóng băng" từ quá khứ như Ötzi đang dần được hé lộ, mang đến cơ hội độc nhất để hiểu sâu hơn về lịch sử tiến hóa của con người.
Hơn 5.000 năm sau khi qua đời, câu chuyện của Ötzi vẫn chưa kết thúc. Ông không chỉ là chứng nhân của thời đại đồ đồng, mà còn là biểu tượng cho sức mạnh của tự nhiên, thứ vừa hủy diệt, vừa bảo tồn, và cuối cùng tiết lộ những bí mật mà con người tưởng đã vĩnh viễn chôn vùi trong băng giá.
Lấy link