Dưới lòng đại dương, một nghi thức kỳ lạ đang diễn ra: một đàn cá heo nhẹ nhàng đẩy và cắn một con cá nóc, sau đó trở nên choáng váng và di chuyển chậm rãi. Cảnh tượng này không phải là một cuộc tấn công tàn bạo, mà là một trong những hành vi "thưởng thức" kỳ lạ nhất trong thế giới động vật.
Hiện tượng này, được các nhà khoa học ghi lại trong phim tài liệu Dolphins: Spy in the Pod , đã dấy lên một cuộc tranh luận sôi nổi: Tại sao loài cá heo thông minh lại tìm cách tự đầu độc chính mình?
Trên thực tế, hiện tượng này lần đầu tiên được quan sát ngoài khơi bờ biển Tây Úc, nơi một đàn cá heo mũi chai thực hiện nghi thức một cách tỉ mỉ. Chúng nhẹ nhàng cắn một con cá nóc, chuyền món đồ chơi độc này qua lại, rồi sau đó dường như rơi vào trạng thái xuất thần.
Các nhà khoa học tin rằng hành vi này nhằm kích hoạt việc giải phóng tetrodotoxin, một loại độc tố thần kinh cực mạnh có trong cá nóc. Đây là một trong những loại độc tố nguy hiểm nhất thế giới, có khả năng làm tê liệt cơ, gây khó thở và thậm chí tử vong. Tuy nhiên, cá heo dường như đã làm chủ được sự cân bằng nguy hiểm này.
Cá heo cắn cá nóc chủ yếu để giải trí, tìm kiếm cảm giác "phê" do chất độc thần kinh của cá nóc gây ra, chứ không phải để ăn. Những tương tác này bao gồm việc nhẹ nhàng ngậm và nhai cá nóc, chuyền cho nhau để cả đàn cùng trải nghiệm hiệu ứng ảo giác.
Một sự cân bằng nguy hiểm: Khi độc dược trở thành "thuốc gây mê"
Các nhà khoa học nhận thấy cá heo xử lý cá nóc với độ chính xác đáng kinh ngạc. Thay vì nuốt chửng hay cắn mạnh, chúng chỉ nhẹ nhàng dùng răng cắn và nhai, khiến cá nóc giải phóng một lượng nhỏ độc tố.
Nghi lễ này có thể kéo dài tới nửa giờ, trong thời gian đó cá heo thể hiện những dấu hiệu bất thường: mắt mờ, chuyển động chậm chạp và có vẻ như đang trong trạng thái mơ màng. Đáng ngạc nhiên là, sau khi có đủ lượng độc tố mong muốn, chúng sẽ thả cá nóc ra và để nó bơi đi.
Có hai giả thuyết chính được đưa ra để giải thích cho hành vi này. Giả thuyết thứ nhất cho rằng cá heo đang tìm kiếm tác dụng gây mê của tetrodotoxin. Độc tố này có thể tạo ra tác dụng tương tự như thuốc gây mê hoặc chất kích thích, khiến chúng cảm thấy thư giãn, vui vẻ hoặc thậm chí là ảo giác.
Giống như con người, các sinh vật thông minh có thể tìm kiếm những trạng thái ý thức khác biệt để đối phó với sự buồn chán hoặc chỉ đơn giản là để trải nghiệm cảm giác mới lạ.
Giả thuyết thứ hai lại cho rằng cá heo chỉ đơn giản là đang chơi đùa với cá nóc như một món đồ chơi. Phản ứng phồng lên của cá nóc khi bị kích thích có thể đã khơi dậy sự tò mò của chúng.
Một số chuyên gia chỉ ra rằng tetrodotoxin khó có thể vượt qua hàng rào máu não để trực tiếp kích thích trung tâm khoái cảm. Trạng thái choáng váng của cá heo nhiều khả năng là triệu chứng của ngộ độc nhẹ.
Cá heo cắn và nhai cá nóc để kích thích nó tiết ra chất độc thần kinh. Với liều lượng nhỏ, chất độc này không gây chết người mà tạo ra ảo giác và cảm giác hưng phấn cho cá heo.
Kết nối xã hội và trí thông minh vượt trội
Bất kể động cơ là gì, hành vi này cũng mang một chiều hướng xã hội rõ ràng. Cá heo chuyền cá nóc cho nhau, cùng tham gia trải nghiệm. Các nhà nghiên cứu tin rằng đây là một cách để chúng củng cố mối quan hệ đồng loại, xây dựng tình bạn và lòng tin.
Cá heo là loài động vật có tính xã hội cao với cấu trúc xã hội và văn hóa phức tạp. Chúng giao tiếp và tương tác thông qua nhiều phương tiện, và việc chia sẻ một trải nghiệm độc đáo như thế này có thể là một phần của quá trình đó.
Trí thông minh vượt trội của cá heo có thể là yếu tố then chốt dẫn đến hành vi này. Với bộ não lớn và khả năng học hỏi cao, cá heo có thể dễ buồn chán và luôn tìm kiếm những kích thích tinh thần mới lạ. Giống như con người, các sinh vật thông minh thường cần những trải nghiệm mới để duy trì sự phát triển tinh thần.
Sau khi nhai cá nóc và nhận được chất độc, cá heo có thể có những hành vi kỳ lạ như đi vòng quanh với mũi trên mặt nước hoặc ảo tưởng với chính hình ảnh phản chiếu của mình.
Mặc dù có vẻ như cá heo đã làm chủ được sự cân bằng nguy hiểm này, hành vi này không phải là không có rủi ro. Tetrodotoxin cực kỳ nguy hiểm và một liều lượng nhỏ sai lệch cũng có thể dẫn đến tử vong.
Tuy nhiên, khả năng kiểm soát liều lượng chính xác của cá heo là một sự thích nghi tiến hóa đáng chú ý. Một số nhà khoa học suy đoán rằng chúng có thể đã phát triển một mức độ kháng độc tố nào đó.
Cá heo không phải là loài duy nhất tìm kiếm sự kích thích tinh thần. Tuần lộc ở Siberia cố tình ăn nấm gây ảo giác, còn kangaroo ở Tasmania cũng bị phát hiện ăn trộm hoa anh túc. Những hành vi này thách thức hiểu biết thông thường của chúng ta về thế giới động vật, cho thấy rằng những sinh vật thông minh, cả trên cạn lẫn dưới nước, dường như có một bản năng tìm kiếm những trạng thái ý thức khác biệt.
Mối tương tác phức tạp giữa cá heo và cá nóc vượt xa việc săn mồi hay chơi đùa, và có thể mở ra một góc nhìn độc đáo về ý thức động vật, cho thấy rằng chúng ta không phải là loài duy nhất khám phá ranh giới của nhận thức.
Lấy link