Cay đắng khi mua phải sách giả do chính mình viết
Ông Hoàng Nam Tiến, Phó Chủ tịch Hội đồng Trường Đại học FPT, chia sẻ câu chuyện xót xa về cuốn sách "Thư cho em" tại diễn đàn Xuất bản số 2025 với chủ đề “Tương lai ngành xuất bản trong kỷ nguyên số” được tổ chức ngày 24/6 vừa qua, tại Hà Nội.
Từng tái bản 9 lần, tính đến nay cuốn sách bán được 45.000 bản. Tuy nhiên, chỉ trong vòng hai tháng gần đây, nhà xuất bản bất ngờ thông báo dừng phát hành với lý do sách bán ế.
Ông Hoàng Nam Tiến, Phó Chủ tịch Hội đồng Trường Đại học FPT chia sẻ câu chuyện về cuốn sách "Thư cho em" tại diễn đàn Xuất bản số 2025. Ảnh BTC "Nhận thấy có dấu hiệu bất thường, tôi đã thử tra cứu trên các nền tảng thương mại điện tử và mạng xã hội, qua đó phát hiện sách giả, sách lậu là bản quyền của mình được bán công khai, tràn lan. Không chỉ vài trăm hay vài nghìn, mà lên tới hàng chục nghìn bản", ông Tiến nói.
Ngành xuất bản Việt đối mặt 'thời khắc sinh tử' với trí tuệ nhân tạo
Điều khiến ông đau lòng hơn cả là khi tự tay đặt mua và phát hiện bản sách giả được in chỉn chu đến mức tưởng là sách thật, thậm chí còn đẹp hơn cả bản in của nhà xuất bản.
Chưa dừng lại ở đó, ông Tiến kể tiếp: "Tôi đã thử đặt mua lần nữa thì vẫn là sách giả. Mình là tác giả, bỏ bao tâm huyết viết về bố mẹ, vậy mà khi đi mua cũng dính phải sách giả thì thực sự đau đớn. Không phải vì tiền, mà vì danh dự và công sức của bản thân".
Ông bày tỏ tiếc nuối: “Nếu không bị nạn sách giả, tôi tin sách mình có thể cán mốc 60.000 - 70.000 bản, thậm chí là 100.000 nghìn. Nhưng giờ, đến 50.000 bản tôi cũng không dám nghĩ đến nữa".
Câu chuyện của ông Hoàng Nam Tiến không phải là cá biệt. Ngay tại diễn đàn, ông Nguyễn Cảnh Bình, Chủ tịch Alpha Books cũng chia sẻ trải nghiệm tương tự nhưng thậm chí còn tinh vi hơn.
“Nếu anh Tiến đau một thì những người làm xuất bản lâu năm như chúng tôi đau mười. Có lần họ chụp ảnh sách thật của Alpha Books, đưa lên trang web để quảng bá rồi bán sách giả. Công nghệ giờ tinh vi lắm, làm giả y như thật, không như thời trước".
Ông Bình cũng kể lại một vụ việc dở khóc dở cười: “Có lần hai bạn trẻ từ Bắc Giang lặn lội đến tận văn phòng Alpha Books, mang theo thông báo trúng thưởng từ một chương trình khuyến mại trên mạng. Nhưng đó là chương trình do nhóm làm sách giả tự tổ chức. Họ lấy hình ảnh thật của chúng tôi, tạo ra toàn bộ hệ sinh thái lừa đảo, từ sách, trang web cho tới các chương trình tặng quà”.
Cần sự chủ động từ bản thân chủ thể quyền
Bình luận về câu chuyện này, bà Phạm Thị Kim Oanh, Phó Cục trưởng Cục Bản quyền tác giả, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch cho biết hiện nay luật pháp Việt Nam đã có đầy đủ hành lang bảo vệ quyền tác giả, nhưng đang thiếu những bước đi cụ thể từ chính người sáng tạo.
“Tôi thấy ở đây dường như còn đang thiếu sự chủ động từ bản thân chủ thể quyền, kể cả những nhà xuất bản, đơn vị phát hành. Bởi vì pháp luật đã có quy định, nhưng nếu chỉ phản ánh không thôi thì chưa đủ”, bà Oanh cho hay.
Cụ thể, theo Nghị định 17/2023 Luật Sở hữu trí tuệ về quyền tác giả, quyền liên quan, các tác giả, nhà xuất bản hoàn toàn có quyền yêu cầu các đơn vị trung gian bao gồm sàn thương mại điện tử, nền tảng số gỡ bỏ nội dung vi phạm.
“Đặc biệt, Thủ tướng đã có công điện 65/CĐ-TTg, tiếp đến là công điện 72/CĐ-TTg và Chỉ thị 13/CĐ-TTg về đấu tranh chống hàng giả và vi phạm sở hữu trí tuệ. Đối với các cá nhân, tổ chức cố tình vi phạm, luật đã quy định mức phạt lên tới 3 năm tù”, bà Oanh nhấn mạnh.
Xem vấn đề vi phạm bản quyền sách như vấn đề hàng lậu, hàng giả trên môi trường số. Ảnh BTC Đồng quan điểm, ông Hoàng Bình Chung, Giám đốc Trung tâm Bản quyền số (DCC) cho rằng Việt Nam hiện đã bước tới ngưỡng cần nhìn nhận vi phạm bản quyền sách như vấn đề hàng lậu, hàng giả trên môi trường số.
Tất cả hoạt động xuất bản số cần được xem là một phần trong hệ sinh thái sáng tạo nội dung số. Từ đó, công tác bảo vệ bản quyền cần được thực hiện bài bản từ ba trụ cột đăng ký bản quyền, ứng dụng công nghệ và truyền thông nâng cao nhận thức.
“Tôi cho rằng, vấn đề bây giờ không phải là thiếu luật, mà là chủ thể quyền có sẵn sàng đi đến cùng hay không. Từ việc thu thập bằng chứng, khởi kiện, phối hợp với các nền tảng, tất cả đều cần sự quyết tâm và nguồn lực”, ông Chung phân tích.
Ông cũng lưu ý rằng trên môi trường số, việc xác định thiệt hại cụ thể là rất khó. Trong khi đó, hành vi vi phạm ngày càng tinh vi: “Người vi phạm rất giỏi công nghệ, họ ẩn danh, đặt máy chủ ở nước ngoài, gây khó cho cơ quan điều tra”.
Trước câu hỏi liệu có thể triển khai chiến dịch “thanh lọc bản quyền” như cách chống hàng giả, hàng nhái hay không, ông cho rằng hoàn toàn có thể, nhưng đòi hỏi một đội ngũ đủ chuyên môn gồm chuyên gia pháp lý, công nghệ, xuất bản và các cơ quan nhà nước đồng lòng.
Hiện nay, một số sáng kiến đang được xây dựng như sàn giao dịch số, công cụ xác thực nội dung, đăng ký bản quyền tự động bằng trí tuệ nhân tạo (AI)... Tuy nhiên, hiệu quả thực sự vẫn còn phụ thuộc vào nhận thức của các chủ thể quyền và quyết tâm trong thực thi pháp luật.