Ngày 4/4, Trung Quốc ra lệnh hạn chế xuất khẩu sáu kim loại đất hiếm nặng cũng như nam châm đất hiếm – sản xuất hoàn toàn hoặc 90% tại Trung Quốc. Các lô hàng chỉ có thể được xuất khẩu khi có giấy phép đặc biệt, nhưng hệ thống cấp phép này vẫn chưa đi vào hoạt động hoàn chỉnh.
Điều này khiến hoạt động xuất khẩu bị đình trệ tại nhiều cảng. Các quan chức tại một số cảng vẫn cho phép xuất khẩu nếu sản phẩm không chứa nhiều đất hiếm nặng hoặc không được chuyển đến Mỹ, trong khi một số cảng khác yêu cầu chứng minh sản phẩm “sạch” hoàn toàn, không có kim loại đất hiếm nặng mới cho phép thông quan.
Nếu quá trình kéo dài, nguồn cung khoáng sản và sản phẩm bên ngoài Trung Quốc có thể cạn kiệt. Trong trường hợp các nhà máy ở Detroit (Mỹ) và những nơi khác hết nam châm đất hiếm, họ không thể lắp ráp ô tô và các sản phẩm khác do động cơ điện cần những nam châm này.
Một nhà máy ở Changshu, Trung Quốc, nơi xử lý các hóa chất chứa kim loại đất hiếm nặng để dùng trong đi-ốt phát sáng. Ảnh: NYT Theo Michael Silver, CEO của American Elements, công ty ông được thông báo rằng sẽ mất khoảng 45 ngày để có giấy phép và trong thời gian đó, hoạt động xuất khẩu vẫn tạm dừng. Điều này tạo ra sự bất ổn trong chuỗi cung ứng, đặc biệt khi nhiều doanh nghiệp giữ lượng tồn kho thấp do giá thành vật liệu cao. Một số công ty Nhật Bản, từng chịu ảnh hưởng bởi lệnh cấm năm 2010, hiện vẫn duy trì dự trữ đủ dùng hơn một năm. Ngược lại, phần lớn công ty Mỹ thì không.
Daniel Pickard – Chủ tịch Ủy ban Cố vấn Khoáng sản quan trọng của Văn phòng Đại diện Thương mại Hoa Kỳ – cảnh báo: “Việc kiểm soát hoặc cấm xuất khẩu có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng tại Mỹ”.
Tình hình càng phức tạp khi Trung Quốc mở rộng lệnh cấm giao dịch đối với một số nhà thầu quốc phòng Mỹ. James Litinsky, CEO của MP Materials – đơn vị sở hữu mỏ đất hiếm duy nhất của Mỹ nằm ở sa mạc California gần biên giới Nevada - cho biết: “Máy bay không người lái và robot là tương lai của chiến tranh, trong khi đầu vào quan trọng cho chuỗi cung ứng này hiện đang bị đóng cửa”.