Một trong những bộ óc đứng sau sự bùng nổ của trí tuệ nhân tạo (AI) toàn cầu là TS. Lê Viết Quốc, một người Việt. Ông là nhà nghiên cứu tiên phong tại Google Brain, với những đóng góp quan trọng trong phát triển học sâu (deep learning) – công nghệ nền tảng của ChatGPT, Google Translate và nhiều ứng dụng AI khác.
Tại Hội nghị quốc tế về Trí tuệ nhân tạo và Bán dẫn (AISC) 2025, VietNamNet đã có cuộc trao đổi với TS. Lê Viết Quốc về quan điểm của ông đối với sự phát triển khoa học và công nghệ tại Việt Nam.
PV: Các nhà sáng lập DeepSeek hay Manus của Trung Quốc đều thuộc thế hệ 8X, 9X, cho thấy lớp trẻ đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển AI. Trong khi đó, Việt Nam vẫn thiếu những dự án công nghệ tiên phong do các nhà khoa học trẻ dẫn dắt. Vậy Việt Nam cần làm gì để khuyến khích họ tạo ra các công cụ AI đột phá?
TS. Lê Viết Quốc: Một trong những điều Việt Nam có thể làm là nâng cao tiềm năng con người bằng cách đầu tư mạnh mẽ hơn vào giáo dục đại học và sau đại học.
Hiện nay, khoảng cách giữa đào tạo đại học, sau đại học của Việt Nam so với thế giới vẫn còn lớn. Vì thế, những người giỏi thường chọn du học nước ngoài và nhiều người quyết định ở lại sau khi lập gia đình, khiến khả năng quay về đóng góp cho đất nước giảm đi. Trong khi đó, những người ở lại Việt Nam lại ít có cơ hội tiếp cận với các chương trình đào tạo tiên tiến của thế giới.
TS. Lê Viết Quốc - chuyên gia AI đang làm việc tại Google. Ảnh: LQ Chúng ta cần đầu tư để thu hút nhân tài và mời các giáo sư giỏi trên thế giới về làm việc tại Việt Nam, đồng thời xây dựng các trường đại học có năng lực nghiên cứu đột phá. Điều quan trọng là phải tập trung vào giáo dục.
Tuy nhiên, chỉ đầu tư cho giáo dục là chưa đủ. Chúng ta cần phát triển thêm các lĩnh vực khác như hỗ trợ startup và thu hút các tập đoàn công nghệ lớn như Google, Facebook (Meta) mở văn phòng, tuyển dụng kỹ sư Việt Nam.
Nếu làm được điều này, nhân tài Việt Nam có thể tham gia vào các công ty công nghệ quốc tế, tích lũy kinh nghiệm và sau đó quay lại khởi nghiệp. Đây là một lộ trình dài, nhưng bước đầu tiên vẫn phải là đào tạo ra những con người xuất chúng bằng cách nâng cao chất lượng giáo dục đại học và sau đại học.
Làm thế nào để Việt Nam thu hút các chuyên gia và nhà khoa học xuất sắc người Việt ở nước ngoài trở về?
TS. Lê Viết Quốc: Mỗi người có nhu cầu và mong muốn riêng. Đối với tôi, niềm đam mê nằm ở nghiên cứu khoa học trình độ cao. Google DeepMind mang lại cho tôi sự tự do và nguồn tài nguyên dồi dào để vươn tới đỉnh cao khoa học—điều rất khó tìm thấy ở Việt Nam.
Việc tiếp cận với những thành tựu khoa học hàng đầu không hề dễ dàng. Tôi luôn mong muốn được chạm tới những đỉnh cao đó, và điều này đòi hỏi nguồn lực lớn. Đây là mong muốn đầu tiên của tôi.
Bên cạnh đó, tôi còn có gia đình và con nhỏ đang đi học. Việc sinh sống ở đâu phụ thuộc vào mong muốn của con. Năm vừa qua, khi trở về Việt Nam, cháu cũng thích, nhưng tương lai vẫn chưa thể nói trước.
Không có công thức chung cho việc thu hút các chuyên gia, nhà khoa học Việt kiều trở về nước, bởi mỗi người có những ưu tiên và mong muốn rất khác nhau.
Người trẻ giỏi các môn STEM chính là nguồn tài nguyên đem lại lợi thế cho Việt Nam. Ảnh: TĐ Các công cụ AI của Trung Quốc sử dụng mã nguồn mở với chi phí thấp. Liệu đây có phải là hướng đi phù hợp cho những quốc gia có nguồn lực hạn chế như Việt Nam?
TS. Lê Viết Quốc: Hầu hết các tổ chức và công ty sử dụng mã nguồn mở vì khả năng phát triển nhanh chóng. Thay vì tự xây dựng AI từ đầu, chúng ta có thể tận dụng các mô hình có sẵn để đào tạo.
Các quốc gia nhỏ như Việt Nam nên tích cực đóng góp cho mã nguồn mở. Việc này không chỉ giúp xây dựng cộng đồng mà còn nâng cao uy tín, từ đó thu hút nhân tài trong lĩnh vực AI. Tôi cho rằng Việt Nam nên tận dụng mã nguồn mở, và nếu có sản phẩm hay ý tưởng đột phá, chúng ta cũng nên chia sẻ với thế giới.
Trước những thay đổi chính sách gần đây trong lĩnh vực khoa học và công nghệ, ông đánh giá như thế nào và kỳ vọng ra sao về sự phát triển của Việt Nam trong những năm tới?
TS. Lê Viết Quốc: Khi làm việc với các nhà lãnh đạo Việt Nam, tôi rất ấn tượng với tâm huyết và mong muốn thúc đẩy đất nước phát triển. Tuy nhiên, đây là một bài toán không đơn giản. Nhìn sang các quốc gia xung quanh, Trung Quốc và Ấn Độ là những nước lớn, trong khi Singapore – dù nhỏ hơn – đã đầu tư mạnh mẽ vào giáo dục và công nghệ từ rất sớm.
Những điều chỉnh chính sách gần đây là tín hiệu tích cực, nhưng để giải quyết bài toán này cần nhiều thời gian. Chẳng hạn, đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao có thể mất từ 4-5 năm mới thấy kết quả. Dù còn nhiều yếu tố chưa rõ ràng, tôi tin rằng Việt Nam có nhiều tiềm năng để phát triển.
Cảm ơn ông!