Nhân dịp xuân mới Ất Tỵ, GS Đặng Lương Mô, chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực vi mạch, đã có cuộc trò chuyện với Báo Hànộimới về vấn đề này.
Lao động làm việc tại nhà máy lắp ráp và thử nghiệm vi mạch điện tử của Công ty TNHH Intel Products Việt Nam. Ảnh: Intel Products Việt Nam - Thưa GS, nhiều người cho rằng, cuộc đua sản xuất chíp toàn cầu đang nóng lên và Việt Nam có cơ hội đặc biệt để tham gia vào chuỗi giá trị ngành công nghiệp bán dẫn. Ý kiến của GS về vấn đề này như thế nào?
- Tính từ ngày 2-9-1994, tức là sau khi Mỹ gỡ bỏ toàn bộ lệnh cấm vận để bình thường hóa quan hệ ngoại giao với Việt Nam, chúng ta đã có 3 lần có thể xây dựng được nền công nghiệp bán dẫn “đủ lông đủ cánh”. Tiếc rằng cả 3 lần đó chúng ta đều lỡ dịp vì nhiều lý do.
Lần này thì Nhà nước đã đi đầu khi Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính ký Quyết định số 1018/QĐ-TTg ngày 21-9-2024 ban hành Chiến lược phát triển công nghiệp bán dẫn Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn 2050. Đây chính là cơ hội, hành trang và cũng là thử thách để nước ta vững tin bước vào kỷ nguyên mới.
- Vừa rồi, một số tập đoàn lớn toàn cầu đã sang Việt Nam khảo sát việc đặt cơ sở nghiên cứu, sản xuất chíp cũng như công nghiệp bán dẫn. Vậy đâu là điểm hạn chế của Việt Nam trong câu chuyện đón “đại bàng” về bán dẫn đến đầu tư?
- Về tầm cỡ thế giới thì Renesas (Nhật Bản) đã có mặt ở Khu chế xuất Tân Thuận từ năm 2005, Intel vào Khu công nghệ cao thành phố Hồ Chí Minh từ năm 2007, hay Samsung có mặt ở Thái Nguyên từ năm 2008. Đây đều là tập đoàn toàn cầu về bán dẫn.
Tuy nhiên, Renesas chỉ có bộ phận thiết kế vi mạch, Intel chỉ triển khai khâu “kiểm thử và đóng gói” ở Việt Nam. Samsung cũng vậy. Những cơ sở chuyên về thiết kế vi mạch có vốn Hàn Quốc ở Việt Nam hiện chỉ chuyên về một khâu thiết kế nào đó - có thể lý do là chi phí thấp so với nhân công ở chính nước họ. Khâu quyết định cho quy trình chế tạo bán dẫn thì họ chưa “mang đến” cho ta tiếp cận.
Nói cách khác, muốn phát triển toàn diện công nghệ và công nghiệp bán dẫn - vi mạch, ngoài làm thiết kế, chúng ta phải dấn thân vào khâu cơ sở, đó là nghiên cứu phát triển vật liệu bán dẫn, từ chế biến... trở đi, để hoàn thiện quy trình chế tạo bán dẫn - vi mạch.
Cứ nhìn sang Nhật Bản từ những năm 1950, rồi sau đó vài chục năm thì Hàn Quốc hay một nơi khác ở Đông Á được xem là số 1 về công nghệ chế biến vi mạch ở đường kẻ 1,8 nanomét, thì đều đã dấn thân vào khâu chế tạo và vật liệu bán dẫn, mới có thành công ngày nay.
Gần đây, một số tập đoàn tầm cỡ thế giới như NVIDIA (Mỹ), ASML (Hà Lan)... đã đến Việt Nam khảo sát và tôi cũng có hân hạnh bắt tay ông Jenseng Huang - CEO của NVIDIA. Ngày 5-12-2024, thỏa thuận hợp tác giữa Chính phủ Việt Nam và Tập đoàn NVIDIA về việc phát triển Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển AI của NVIDIA tại Việt Nam đã được công bố. Tôi cho đây là cú hích quan trọng giúp Việt Nam có được bước tiến lớn về công nghệ bán dẫn - vi mạch trong thời gian tới, có tác động lan tỏa tới các nhà đầu tư công nghệ cao khác trên thế giới, đặc biệt là trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo (AI), để họ đầu tư vào Việt Nam.
Giáo sư Đặng Lương Mô. Ảnh: Báo SGGP - Chiến lược phát triển công nghiệp bán dẫn Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn 2050 đặt ra nhiều mục tiêu lớn. Ví dụ như giai đoạn 1 (2024 - 2030), quy mô doanh thu công nghiệp bán dẫn sẽ đạt hơn 25 tỷ USD/năm, giá trị gia tăng tại Việt Nam đạt từ 10 - 15%... Để đạt mục tiêu này, Việt Nam cần phải làm gì?
- Theo tạp chí Fortune (Mỹ), quy mô của nền công nghiệp bán dẫn thế giới năm 2023 là 611,35 tỷ USD, năm 2024 là 681,5 tỷ USD và đến năm 2032 sẽ là 2.062,59 tỷ USD.
Dân số thế giới hiện nay gần 8,2 tỷ người. Dân số Việt Nam hiện là trên 100 triệu người, tức là gần 1,14% dân số toàn cầu. Theo cách tính của thế giới, phần chia chính đáng của Việt Nam về nguồn lợi bán dẫn - vi mạch khoảng 7,75 tỷ USD, trong khi GDP của Việt Nam năm 2023 là 430 tỷ USD. Vậy nguồn lợi về bán dẫn - vi mạch “chính đáng” của Việt Nam như trên tương đương với 1,8% của GDP.
Nếu Chiến lược phát triển công nghiệp bán dẫn Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn 2050 đạt doanh thu 25 tỷ USD như mục tiêu đề ra, và nếu lợi nhuận thuần túy khoảng 10% thì ta vượt được chỉ tiêu làm công cho nước ngoài. Tóm lại, muốn giành được phần chia chính đáng về bán dẫn - vi mạch, Việt Nam cần phát triển từ khâu vật liệu cho tới chế tạo chứ không phải chỉ tập trung vào thiết kế, kiểm thử và đóng gói.
- Ngành bán dẫn đang mở ra cơ hội lớn cho Việt Nam, nhưng theo GS, liệu có là thách thức khi vốn đầu tư nhà máy sản xuất chíp lên tới cả chục tỷ USD?
- Chục tỷ USD thì sao, ta không huy động nổi ư? Nếu quản lý tốt, không bị thất thoát, lãng phí thì nguồn lực ta không thiếu. Vấn đề là ta có chịu nỗ lực hay không?
Nhìn vào những ví dụ thành công trước đây của Nhật Bản, Hàn Quốc..., tất cả đều là từ nỗ lực của chính họ về mặt tiền bạc trước nhất, chứ không phải là trông chờ nước ngoài chấp nhận rủi ro mà đầu tư.
- Hiện nhiều trường đại học đang có “cuộc đua” mở ngành đào tạo về thiết kế vi mạch, bán dẫn. Để “đầu ra” nguồn nhân lực này đạt trình độ quốc tế thì các cơ sở đào tạo cần điều kiện gì?
- Ở Nhật Bản, Hàn Quốc và vài nơi khác ở Đông Á và Đông Nam Á, sự nghiệp phát triển công nghiệp bán dẫn - vi mạch luôn có sự tham gia trực tiếp của cả nhà nước và đại học.
Nhà nước thì hỗ trợ tiền và cơ chế chính sách. Đại học thì nỗ lực phát triển khoa học, công nghệ liên quan đến bán dẫn, đồng thời đào tạo nhân lực, không chỉ là nhân lực cho thiết kế mà là nhân lực cho mọi khâu, từ nghiên cứu vật liệu bán dẫn đến thiết kế và chế tạo.
Nỗ lực như vậy sẽ phải kéo dài nhiều năm, thậm chí nhiều chục năm, chứ không thể hoàn tất chỉ trong một sớm một chiều.
- Trân trọng cảm ơn GS.