Hơn 500 triệu năm trước, một thiên thạch đâm xuống Trái Đất gần Vòng Nam Cực, để lại hố trũng khổng lồ. Qua hàng triệu năm, sự dịch chuyển của các mảng kiến tạo đã đưa "vết sẹo" trên vỏ Trái Đất này tiến lên Bắc bán cầu.
Ngày nay, địa điểm va chạm cổ đại này được đặt tên là hố thiên thạch Soderfjarden. Chiếc hố rộng 22 km2, nằm trên bờ biển phía tây Phần Lan, gần Vịnh Bothnia, nhánh phía bắc của Biển Baltic. Soderfjarden, rộng hơn 5,5 km tính từ đông sang tây, hiện là cụm cánh đồng nông nghiệp màu mỡ. Chiếc hố nổi tiếng trong giới khoa học nhờ hình lục giác độc đáo, cung cấp những hiểu biết quan trọng về lịch sử địa chất của Trái Đất và những quá trình động lực học giúp định hình các thiên thể trong hệ Mặt Trời.
Tại vùng Scandinavia, Soderfjarden không phải lúc nào cũng nằm trên đất khô. Khoảng 20.000 năm trước, trong thời kỳ Cực đại Băng hà Cuối cùng, một tấm băng dày và nặng bao trùm nơi này và ấn đất xuống hàng trăm mét. Hiện không còn chịu sức nặng đó, khối đất đang dần dâng lên với tốc độ cao.
Vài thế kỷ gần đây, Soderfjarden bắt đầu nổi lên khỏi mặt nước. Ban đầu, nó hiện ra như một vịnh (Soderfjarden nghĩa là "vịnh phía nam"), nơi người dân câu cá pike và perch đến thế kỷ 18. Khi đất tiếp tục nâng lên, chiếc hố ngày càng khô ráo hơn, trở thành vùng đất ngập nước, cuối cùng là vùng trũng nội địa.
Ban đầu, cây cói và lau sậy phát triển mạnh trong Soderfjarden. Người dân thu hoạch chúng làm thức ăn cho gia súc. Đầu thế kỷ 19, các máy bơm được lắp đặt để thoát nước cho hố thiên thạch và tăng diện tích canh tác. Sau đó, nhiều nhà kho chứa cỏ khô và thức ăn cho gia súc mọc lên trong hố, đỉnh điểm là 3.000 nhà kho vào những năm 1940 và 1950, theo trung tâm du khách Soderfjarden.
Ngày nay, phần lớn hố được sử dụng để trồng ngũ cốc như lúa mạch, lúa mì và yến mạch. Các cánh đồng cũng có giá trị với nhiều loài chim, thu hút hàng nghìn con sếu cổ trắng trong những chuyến di cư mùa xuân và mùa thu. Vì vẫn là vùng đất thấp, ngày nay, chiếc hố vẫn cần được bơm thoát nước.
Soderfjarden thu hút sự quan tâm của các nhà khoa học hành tinh vì hình dạng hình học đặc biệt. Một số coi hố thiên thạch này là "mẫu tốt nhất của cấu trúc va chạm hình lục giác trên Trái Đất".
Hố va chạm đa giác có các đoạn thẳng dọc theo vành hố, chỉ chiếm một phần nhỏ trong tất cả các cấu trúc va chạm, vốn thường hình tròn. Hố đa giác cũng hiện diện trên bề mặt một số hành tinh, tiểu hành tinh và mặt trăng trong hệ Mặt Trời - từ sao Thủy đến mặt trăng Charon của sao Diêm Vương. Thiết bị trên tàu vũ trụ Voyager 2, Cassini, MESSENGER của NASA và một số tàu khác từng chụp những miệng hố như vậy trên thiên thể trong hệ Mặt Trời.
Giới khoa học tin rằng hố va chạm đa giác hình thành do địa chất bên dưới và các đoạn thẳng của chúng hình thành ở nơi có những cấu trúc như đường đứt gãy hoặc vết nứt khác. Vì vậy, loại hố này có thể cung cấp bằng chứng về quá khứ địa chất của các hành tinh và mặt trăng vốn khó quan sát từ bên ngoài.
Thu Thảo (Theo SciTechDaily)