Đánh răng hằng ngày có thể là một phần không thể thiếu trong cuộc sống của con người, giúp duy trì sức khỏe răng miệng và ngăn ngừa các bệnh liên quan. Thế nhưng, điều này lại không cần thiết đối với hầu hết các loài động vật. Hình ảnh một chú tinh tinh bonobo với nụ cười hoàn hảo khiến nhiều người không khỏi thắc mắc: Vì sao động vật không phải đánh răng, trong khi chúng ta thì không thể thiếu? Để giải đáp câu hỏi này, bác sĩ nha khoa Peter Kertesz, người đã có nhiều năm kinh nghiệm chăm sóc răng cho các loài động vật tại ZSL London Zoo và nhiều cơ sở khác trên thế giới, đã chia sẻ những câu chuyện thú vị từ công việc của mình.
Chăm sóc răng miệng cho động vật hoang dã
Peter Kertesz là một trong số ít bác sĩ nha khoa trên thế giới chuyên chăm sóc răng cho các loài động vật, từ mèo, voi, hổ đến cá heo và lười. Hành trình trở thành "nha sĩ động vật" của ông bắt đầu tình cờ khi nhận được một cuộc gọi yêu cầu chữa răng cho một chú mèo nhỏ. Kể từ đó, công việc này dần trở thành đam mê. Ông chia sẻ: “Nếu tiếp tục làm điều này, tôi muốn mình được trang bị tốt hơn bất kỳ ai khác trên thế giới”.
Cùng với y tá nha khoa Monika Mazurkiewicz, Kertesz đã chăm sóc răng miệng cho hàng trăm loài động vật. Danh sách bệnh nhân của ông bao gồm cả những loài động vật hiếm như khỉ đột, cá heo, hải mã, hà mã lùn và tê giác. Công việc này không chỉ đòi hỏi kỹ năng chuyên môn mà còn cả sự hiểu biết sâu rộng về môi trường sống và thói quen tự nhiên của từng loài.
Có một số loài động vật được biết đến là có khả năng tự 'làm sạch' răng, nhưng kỹ thuật làm như vậy của chúng hầu như không giống với cách làm sạch răng của chúng ta, tức là đánh răng bằng bàn chải đánh răng. Ngoài ra, tuổi thọ của nhiều loài động vật ngắn hơn con người. Vì vậy, vấn đề về răng miệng thường không kịp xuất hiện hoặc không quá nghiêm trọng.
Vì sao động vật không cần đánh răng?
Kertesz lý giải rằng, phần lớn các loài động vật không bị sâu răng như con người do chế độ ăn uống tự nhiên của chúng. Trong tự nhiên, động vật không tiêu thụ carbohydrate tinh chế - nguyên nhân chính gây ra sâu răng ở người. Thay vào đó, chúng ăn các loại thức ăn tự làm sạch, chẳng hạn như cỏ, thịt sống hoặc trái cây tự nhiên, giúp răng luôn khỏe mạnh.
Tuy nhiên, trong môi trường nuôi nhốt, tình hình có thể phức tạp hơn. Động vật tại các vườn thú thường có tuổi thọ dài hơn nhờ được chăm sóc tốt, nhưng chúng cũng dễ gặp phải các vấn đề nha khoa liên quan đến lão hóa và chế độ ăn không hoàn toàn tự nhiên. Một ví dụ điển hình là hyrax đá – loài thú nhỏ sống trong môi trường sa mạc. Chúng được cho ăn trái cây tại vườn thú, loại thức ăn giàu đường không tự nhiên đối với chúng, dẫn đến sâu răng nghiêm trọng, gây ra nhiễm trùng và ảnh hưởng đến các cơ quan nội tạng.
Không giống như con người, động vật sống trong tự nhiên không tiêu thụ thức ăn nấu chín. Cho dù chúng là động vật ăn cỏ hay động vật ăn thịt hay cả hai, chúng chỉ ăn thức ăn sống và không uống gì khác ngoài nước. Vì lý do này, răng của họ không có nguy cơ bị ăn mòn bởi thực phẩm giàu đường tinh luyện hoặc đồ uống có hương vị.
Theo Kertesz, chấn thương răng là vấn đề phổ biến nhất ở động vật hoang dã, hơn là sâu răng. Những con vật thường xuyên cắn, nhai các vật cứng hoặc sử dụng răng trong các cuộc giao tranh có nguy cơ bị gãy, mẻ răng hoặc tổn thương cấu trúc răng miệng. Đặc biệt, các loài động vật lớn như hổ, voi hay khỉ đột thường cần can thiệp nha khoa phức tạp để sửa chữa những chấn thương này.
Vai trò của chế độ ăn uống tự nhiên
Một yếu tố quan trọng giúp động vật giữ gìn sức khỏe răng miệng là chế độ ăn uống gần gũi với tự nhiên. Kertesz nhấn mạnh: “Miệng là cửa ngõ vào cơ thể, và một hàm răng không khỏe mạnh có thể gây ra hậu quả lớn cho các cơ quan chính”. Việc hiểu rõ môi trường sống và chế độ ăn phù hợp với từng loài động vật là yếu tố quyết định trong việc duy trì sức khỏe răng miệng của chúng.
Trong tự nhiên, động vật thường xuyên mài mòn răng nhờ nhai các loại thức ăn thô như xương, vỏ cây, hoặc sợi thực vật, giúp làm sạch răng một cách tự nhiên. Ngược lại, trong môi trường nuôi nhốt, nếu không chú ý đến chế độ ăn uống, động vật dễ gặp các vấn đề nha khoa nghiêm trọng.
Động vật ăn cỏ, là động vật phụ thuộc vào thức ăn sống giàu chất xơ (như bò và trâu) cần nhai thức ăn trong một thời gian rất dài để có thể dễ tiêu hóa. Trong quá trình nhai những thực phẩm giàu chất xơ này, chúng cũng vô tình làm sạch răng.
Qua công việc của mình, Kertesz nhấn mạnh tầm quan trọng của chế độ ăn đối với sức khỏe răng miệng. Trong khi con người thường phải dựa vào việc đánh răng và các biện pháp vệ sinh nha khoa khác, động vật cho thấy rằng một chế độ ăn uống lành mạnh có thể giảm thiểu đáng kể nguy cơ sâu răng và các vấn đề nha khoa khác.
Dù không cần đánh răng hằng ngày, động vật vẫn cần sự chăm sóc y tế đặc biệt để giải quyết các vấn đề nha khoa khi chúng xảy ra. Và với Kertesz, những ca phẫu thuật cho động vật không chỉ là thách thức về chuyên môn mà còn là cơ hội để khám phá và học hỏi thêm về sự đa dạng của thế giới tự nhiên.
Lấy link