Những cuộc gặp gỡ trong lịch sử tiến hóa của loài người không chỉ diễn ra giữa chúng ta và người Neanderthal mà còn với một nhánh khác ít được biết đến hơn: người Denisovan. Đây là một nhánh người cổ đại đã để lại dấu ấn di truyền quan trọng trong cơ thể nhiều nhóm người hiện đại, dù chúng ta biết rất ít về họ.
Một đánh giá gần đây trên Nature Genetics bởi các nhà di truyền học Linda Ongaro và Emilia Huerta-Sanchez từ Trinity College Dublin đã tổng hợp những khám phá quan trọng nhất về DNA Denisovan. Nghiên cứu của họ không chỉ làm sáng tỏ sự tồn tại của nhóm người cổ đại này mà còn tiết lộ cách các gen Denisovan đã giúp loài người hiện đại thích nghi với những điều kiện khắc nghiệt, từ vùng cao nguyên Tây Tạng đến vùng băng giá Bắc Cực.
Một trong những khám phá đáng ngạc nhiên nhất về người Denisovan là họ đã lai tạp với người hiện đại. Điều này có nghĩa là một phần ADN của người Denisovan đã được truyền lại cho con cháu của những cuộc giao phối này.
Khởi nguồn từ những mảnh xương và DNA cổ đại
Người Denisovan lần đầu tiên được xác định qua phân tích di truyền từ một mẩu xương ngón tay tìm thấy vào năm 2010 trong hang Denisova, Siberia. Kể từ đó, chỉ một số ít răng và xương thuộc về họ được phát hiện. Phân tích DNA cho thấy người Denisovan tách biệt với người Neanderthal trong khoảng thời gian từ 400.000 năm trước đến vài trăm nghìn năm sau khi người Neanderthal rẽ nhánh khỏi tổ tiên chung với chúng ta.
Dựa vào các phát hiện hạn chế, phạm vi sinh sống của người Denisovan rất rộng, kéo dài từ Siberia đến Đông Nam Á và xa hơn nữa đến châu Đại Dương, thậm chí cả châu Mỹ.
Những cuộc gặp gỡ định hình lịch sử di truyền
Bằng cách nghiên cứu các đoạn DNA còn sót lại trong bộ gen người hiện đại, các nhà khoa học đã xác định ít nhất ba lần người Denisovan và người hiện đại gặp gỡ và giao phối. Những cuộc trao đổi này đã để lại di sản di truyền đáng kể, giúp một số nhóm người thích nghi với môi trường sống khắc nghiệt.
Một trong những ví dụ nổi bật nhất là sự hiện diện của các gen Denisovan trong nhữn người bản địa Tây Tạng, giúp cơ thể họ hoạt động hiệu quả trong môi trường thiếu oxy ở độ cao lớn. Tại Papua New Guinea, các đoạn gen Denisovan giúp tăng cường khả năng miễn dịch. Trong khi đó, các cộng đồng Inuit ở Bắc Cực lại thừa hưởng gen ảnh hưởng đến cách đốt cháy chất béo, giúp họ sinh tồn trong cái lạnh khắc nghiệt.
Không chỉ vậy, gen của người Denisovan còn tham gia vào việc định hình ngoại hình và khả năng chống chịu bệnh tật, cùng với những ảnh hưởng từ gen người Neanderthal.
Các gen di truyền từ người Denisovan có thể đã giúp con người thích nghi tốt hơn với môi trường sống mới. Ví dụ, một số gen có thể liên quan đến khả năng thích nghi với độ cao lớn, hệ miễn dịch mạnh mẽ, hoặc khả năng tiêu hóa một số loại thức ăn nhất định.
Người Denisovan trong bức tranh tiến hóa loài người
Những khám phá về người Denisovan nhấn mạnh một thực tế: lịch sử tiến hóa loài người không diễn ra một cách cô lập và tuyến tính. Thay vào đó, đó là một mạng lưới phức tạp của những cuộc giao lưu di truyền với các hominin khác nhau, bao gồm cả người Neanderthal và Denisovan.
Theo Linda Ongaro, quan niệm rằng loài người hiện đại tiến hóa một cách độc lập và gọn gàng là không chính xác. Thay vào đó, sự giao phối với các nhóm người cổ đại đã giúp định hình con người chúng ta ngày nay.
Hầu hết các gen Denisovan được tìm thấy ở các quần thể người sống ở châu Á, đặc biệt là ở các vùng núi cao như Tây Tạng và Himalaya. Điều này cho thấy người Denisovan đã từng sinh sống và giao phối với người hiện đại ở những khu vực này.
Hướng đi mới trong nghiên cứu di truyền học
Mặc dù đã đạt được nhiều tiến bộ, nghiên cứu về người Denisovan vẫn còn nhiều điều chưa được khám phá. Các nhà khoa học hy vọng rằng các phân tích di truyền chi tiết hơn trong những nhóm dân cư chưa được nghiên cứu sẽ tiết lộ thêm những dấu vết tổ tiên Denisovan.
Điều này có thể giúp làm sáng tỏ thêm cách mà người Denisovan ảnh hưởng đến khả năng sinh tồn và thích nghi của người hiện đại trong những môi trường khắc nghiệt. Các phân tích sâu hơn về chức năng miễn dịch, hành vi và cả văn hóa của họ có thể cung cấp một bức tranh toàn diện hơn về sự đa dạng phong phú trong lịch sử tiến hóa loài người.
Người Denisovan là một loài người cổ đại từng sinh sống trên Trái Đất, cùng thời với người Neanderthal và người hiện đại. Mặc dù được phát hiện tương đối muộn so với hai loài kia, nhưng người Denisovan đã để lại những dấu ấn đáng kể trong lịch sử tiến hóa của loài người.
Dựa trên các bằng chứng hiện có, người ta cho rằng người Denisovan có thể có ngoại hình khá giống người Neanderthal, với thể trạng chắc khỏe và thích nghi tốt với môi trường lạnh giá. Ngoài ra, người Denisovan còn có quan hệ họ hàng gần gũi với người Neanderthal. Cả hai loài này đều tách ra từ một tổ tiên chung trước người hiện đại.
Tuy nhiên, chúng ta vẫn chưa có một hình ảnh hoàn chỉnh về ngoại hình của người Denisovan. Các nhà khoa học đang tiếp tục nghiên cứu để có thể tái tạo lại khuôn mặt của loài người này.
Lấy link