Báo cáo do Cục Phát triển thị trường và doanh nghiệp khoa học và công nghệ và Cục Thông tin khoa học và công nghệ quốc gia (Bộ Khoa học và Công nghệ) phối hợp phát hành và công bố tại Ngày hội Khởi nghiệp sáng tạo quốc gia 2024 chiều 27/11.
Đây là tài liệu được tổng hợp và cập nhật thông tin, dữ liệu về hoạt động khởi nghiệp sáng tạo (KNST), hoạt động hỗ trợ, các chính sách thúc đẩy, hỗ trợ hệ sinh thái, các hoạt động hợp tác quốc tế và một số khuyến nghị nhằm thúc đẩy, phát triển hơn nữa hệ sinh thái KNST quốc gia.
Báo cáo nêu rõ, qua gần 10 năm hình thành và phát triển, hệ sinh thái KNST của Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu ấn tượng, có sự phát triển mạnh. Tuy nhiên, hệ sinh thái được đánh giá vẫn còn ở giai đoạn ban đầu của sự phát triển, còn non trẻ, chưa tương xứng với tiềm năng phát triển của Việt Nam. Thông tin, dữ liệu về hệ sinh thái vẫn còn rời rạc, phân tán, thiếu một nguồn thông tin chính thống về hệ sinh thái KNST của quốc gia.
Báo cáo cũng nêu, vẫn còn nhiều tên gọi và nhiều quy định khác nhau về điều kiện, tiêu chí, thẩm quyền, cơ chế chính sách đối với việc thành lập và hoạt động của các tổ chức, cá nhân hoạt động, hỗ trợ KNST trong thực tiễn cũng như các văn bản quy phạm pháp luật và các văn bản hành chính. Điều này dẫn tới sự thiếu thống nhất, đồng bộ trong thông tin về hệ sinh thái KNST đối với các chủ thể trong hệ sinh thái, giảm hiệu quả hỗ trợ trong cả công tác quản lý, vận hành cũng như xây dựng hệ sinh thái KNST quốc gia.
Báo cáo tổng quan hệ sinh thái KNST Việt Nam sẽ được Bộ Khoa học và Công nghệ phát hành hàng năm, cung cấp thông tin và phân tích về hệ sinh thái KNST Việt Nam, sẽ so sánh và đánh giá với một số hệ sinh thái KNST trong khu vực và trên thế giới. Thông qua báo cáo cũng đưa ra một số đề xuất, khuyến nghị để tiếp tục phát triển hệ sinh thái KNST Việt Nam trong giai đoạn tiếp theo.
Theo báo cáo, KNST tại Việt Nam đã trải qua ba giai đoạn phát triển. Giai đoạn 2013 - 2016, hệ sinh thái KNST ở Việt Nam chứng kiến sự tăng trưởng đáng kể về cả số lượng và chất lượng, với 1.800 doanh nghiệp KNST, 21 cơ sở ươm tạo và 7 tổ chức thúc đẩy kinh doanh. Đây là giai đoạn nhiều quỹ đầu tư nhận thấy tiềm năng lớn, và thể hiện mong muốn đầu tư vào hệ sinh thái KNST Việt Nam.
Giai đoạn từ 2017 đến 2020 là thời điểm KNST Việt Nam toàn cầu hóa. Lúc này, Chính phủ đã đẩy mạnh phát triển hệ sinh thái KNST bằng cách cung cấp hỗ trợ tài chính, thông qua chương trình thúc đẩy kinh doanh, cung cấp vốn rủi ro cho các doanh nghiệp mới thành lập. Ngoài ra, cũng đã xuất hiện các chương trình hỗ trợ tập trung vào từng giai đoạn phát triển khác nhau của các doanh nghiệp KNST.
Trong giai đoạn này, các doanh nghiệp KNST đã biết cách thu hút và tận dụng nguồn lực tài chính từ các nhà đầu tư cả trong nước và ngoài nước. Năm 2019, Việt Nam vươn lên vị trí thứ 3 trong số các quốc gia ASEAN về tốc độ tăng trưởng của hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo, chỉ sau Indonesia và Singapore. Tỷ lệ lượng vốn đầu tư mạo hiểm trong tổng vốn đầu tư cho doanh nghiệp KNST tại khu vực cũng đã tăng từ 5% (2018) lên 17%.
Giai đoạn từ 2021 đến nay là thời điểm KNST tại Việt Nam gặp nhiều khó khăn và có bước chững lại trong giai đoạn này. Tuy nhiên, nhờ sự nỗ lực và cố gắng không ngừng của các nhà sáng lập doanh nghiệp và sự hỗ trợ kịp thời từ Chính phủ, hệ sinh thái KNST Việt Nam đã phục hồi và tiến triển một cách ấn tượng. Cụ thể, năm 2021, Việt Nam đã ghi nhận mức đầu tư mạo hiểm kỷ lục với tổng số tiền đầu tư đạt 1,4 tỷ USD.
Hiện nay, Việt Nam hiện có khoảng 3.800 doanh nghiệp KNST, tập trung chủ yếu tại các thành phố lớn là Hà Nội, Đà Nẵng, Hải Phòng và TP. Hồ Chí Minh. Ở các tỉnh, thành phố khu vực miền Trung, số lượng doanh nghiệp KNST có sự chênh lệch không đáng kể.
Trong đó, 11 doanh nghiệp KNST được định giá trên 100 triệu USD và nổi bật nhất là 2 doanh nghiệp KNST đạt trạng thái kỳ lân với định giá trên 1 tỷ USD, gồm Momo và Sky Mavis. Tuy nhiên, kể từ năm 2021 đến nay, Việt Nam chưa có thêm kỳ lân mới xuất hiện. Một số doanh nghiệp KNST được đánh giá là "soonicorn" (cận kỳ lân) thậm chí còn đang gặp khó khăn trong hoạt động và mở rộng quy mô.
Phần lớn các doanh nghiệp KNST Việt Nam ở giai đoạn đầu của vòng đời phát triển, với giá trị doanh nghiệp tương đối thấp. Ngoại trừ một số doanh nghiệp đã khẳng định tên tuổi hoặc nhận được vốn đầu tư từ vài trăm nghìn đến vài chục triệu USD, đa phần các doanh nghiệp KNST Việt Nam hiện vẫn đang trong giai đoạn ươm mầm, với định giá doanh nghiệp dưới 1 triệu USD.
Lê Tân