Bên trong quần thể Qutb Minar ở New Delhi, một tổ hợp tượng đài và tòa nhà lịch sử được xây vào đầu thế kỷ 13 ở quận Mehrauli phía nam thành phố, khách tham quan có thể bắt gặp cột sắt cao 7,2 m, nặng 6 tấn trong sân của đền thờ Quwwat-ul-Islam, theo CNN. Cây cột trụ từ thế kỷ 5 thách thức cả thời gian mà điều kiện môi trường, bao gồm nhiệt độ cao và ô nhiễm ngày càng tăng ở thủ đô Ấn Độ.
Thông thường, những công trình bằng sắt và hợp kim sắt tiếp xúc với không khí hoặc hơi ẩm oxy hóa theo thời gian và bị bao phủ bởi lớp han gỉ trừ khi được bảo vệ bằng lớp sơn đặt biệt như tháp Eiffel. Các nhà khoa học ở cả trong và ngoài Ấn Độ bắt đầu nghiên cứu cột sắt vào năm 1912 để tìm hiểu tại sao nó không bị ăn mòn. Mãi tới năm 2003, những chuyên gia ở Viện Công nghệ Ấn Độ (IIT) tại thành phố Kanpur mới có thể lý giải điều bí ẩn và đưa ra câu trả lời trên tạp chí Current Science.
Họ nhận thấy cây cột chủ yếu làm từ sắt rèn chứa lượng phospho cao (khoảng 1%) và không có lưu huỳnh hay magnesium, khác với sắt hiện đại. Ngoài ra, thợ thủ công cổ đại sử dụng một kỹ thuật gọi là "hàn bằng rèn". Điều đó có nghĩa họ làm nóng sắt và nện búa, giúp giữ nguyên lượng phospho cao. R. Balasubramaniam, nhà cổ luyện kim R. Balasubramaniam, tác giả nghiên cứu, cho biết phương pháp phi truyền thống này góp phần vào độ bền của cây cột.
Một lớp misawite mỏng, hợp chất của sắt, oxy và hydro, cũng được tìm thấy trên bề mặt cây cột. Lớp này hình thành thông qua xúc tác với lượng phospho cao trong sắt, qua đó tăng cường độ bền của cây cột. Balasubramaniam khen ngợi sự sáng tạo của các nhà luyện kim, mô tả cây cột như "bằng chứng sống về khả năng rèn sắt của Ấn Độ ở thời cổ đại".
Nguồn gốc của cột sắt cũng là một bí ẩn khác. Một ghi chép lưu hành rộng rãi cho biết cây cột ra đời dưới thời đế quốc Gupta, trong thời gian trị vì của Chandragupta II, hay còn gọi là Vikramaditya, vào khoảng thế kỷ 4 và 5. Theo lời kể, cây cột được dựng ở đền Varah trong hang Udayagiri, gần Vidisha ở Madhya Pradesh, như một tượng đài chiến thắng dành cho thần Vishnu. Cây cột từng có tượng Garuda, vật cưỡi của thần Vishnu, ở trên đỉnh, nhưng bức tượng đã biến mất theo lịch sử.
Ngày nay, cây cột đóng vai trò như biểu tượng của các tổ chức khoa học như Phòng thí nghiệm luyện kim quốc gia và Viện kim loại Ấn Độ. Tuy nhiên, ASI (Cơ quan khảo sát khảo cổ Ấn Độ) đã dựng hàng hào quanh cột sắt để giảm tối đa tác động của con người.
An Khang (Theo CNN)