Phát hiện “vòng tròn vô tuyến kỳ lạ” cách Trái Đất 7 tỷ năm ánh sáng

Vật thể này không phải là một mà là hai vành đai chồng lên nhau, giống như một biểu đồ Venn khổng lồ giữa các thiên hà.

Khám phá chấn động này, được thực hiện nhờ sự hợp tác giữa các nhà khoa học và công dân, hé lộ những tàn dư của các sự kiện bạo lực vũ trụ cổ đại và củng cố vai trò của văn hóa quan sát trong kỷ nguyên AI.

Khi lần đầu tiên xuất hiện trong dữ liệu thiên văn, ORC đã khiến các nhà khoa học bối rối. Những vòng ánh sáng vô tuyến mờ nhạt, ma quái này dường như là tàn dư của một sự kiện năng lượng cao chưa từng được biết đến.

Giờ đây, một vật thể mới, mang tên RAD J131346.9+500320, đã thay đổi "cuộc chơi". Vật thể này nằm cách chúng ta bảy tỷ năm ánh sáng, từ thời điểm vũ trụ chỉ bằng một nửa tuổi hiện tại và nó tạo thành một hệ thống vành đai kép giao nhau.

RAD J131346.9+500320 không chỉ là ORC xa xôi nhất mà còn là ORC mạnh mẽ nhất từng được phát hiện. Toàn bộ cấu trúc trải dài khoảng một triệu năm ánh sáng, lớn hơn thiên hà của chúng ta gấp mười lần.

Mỗi vành đai trong cấu trúc kép này rộng khoảng 300.000 năm ánh sáng và tập trung vào một thiên hà nhỏ gọn. Sự giao nhau của hai vành đai tạo ra một hình thái độc đáo, gợi lên hình ảnh một sơ đồ Venn vũ trụ.

Theo nghiên cứu, bức xạ vô tuyến từ các vành đai này cho thấy "plasma synchrotron cổ xưa", đặc trưng cho bức xạ tàn dư hơn là một hoạt động năng lượng đang diễn ra.

Điều này ngụ ý rằng chúng ta đang chứng kiến dư âm của một sự kiện đã xảy ra từ rất lâu trước đây, có lẽ là sóng xung kích hoặc siêu gió mạnh mẽ được thổi ra từ một lỗ đen siêu lớn ở trung tâm thiên hà, có thể sau một sự hợp nhất.

Những cơn gió này cuốn theo những đám mây khí từ hóa và tái tạo năng lượng cho các thùy vô tuyến cũ, biến chúng thành những vòng sáng khổng lồ.

Điều đáng chú ý là khám phá này không đến từ thuật toán máy học mà là từ sự cống hiến của con người. Các tình nguyện viên từ dự án RAD@home lần đầu tiên phát hiện ra quầng sáng kép mờ nhạt trong dữ liệu vô tuyến tần số thấp từ LOFAR, kính viễn vọng tần số thấp lớn nhất thế giới.

Kính viễn vọng LOFAR tạo ra hàng petabyte dữ liệu, và các thuật toán tự động thường được sử dụng để lọc thông tin ban đầu. Tuy nhiên, máy học đã bỏ qua và phân loại sai vòng tròn kép này. Phải nhờ một nhà khoa học công dân được đào tạo bài bản mới nhận ra vầng sáng tròn mờ nhạt và báo cáo cho nhóm nghiên cứu chuyên nghiệp.

Tiến sĩ Pratik Dabhade, đồng tác giả, nhấn mạnh: "Việc các nhà khoa học công dân phát hiện ra chúng làm nổi bật tầm quan trọng liên tục của việc nhận dạng mẫu hình của con người, ngay cả trong thời đại máy học".

Dự án RAD@home, khởi động năm 2013, đã đào tạo các tình nguyện viên để phân tích dữ liệu, và những nỗ lực của họ đã phát hiện ra các thiên hà hiếm và hình thái vô tuyến mới mà AI đã bỏ sót.

Nhóm nghiên cứu cũng đã tìm thấy thêm hai vành đai vô tuyến khổng lồ nữa trong các thiên hà khác, củng cố ý tưởng rằng ORC không phải là những vật thể kỳ lạ biệt lập. Chúng là một phần của một họ rộng lớn hơn gồm các cấu trúc plasma được hình thành bởi các luồng khí, gió và môi trường của lỗ đen.

Khám phá RAD J131346.9+500320 không chỉ cung cấp dữ liệu quan trọng để giải mã nguồn gốc của ORC, mà còn là một minh chứng hùng hồn cho thấy đôi khi, sự nhạy bén và tò mò của con mắt con người vẫn là công cụ không thể thiếu trong việc phát hiện ra những trò ảo thuật phi thường nhất của vũ trụ.