Trong bối cảnh cạnh tranh công nghệ khốc liệt, vai trò của các trường ĐH trong việc phát minh sáng chế, hợp tác với doanh nghiệp và thúc đẩy khởi nghiệp đang trở thành yếu tố quyết định đến sự phát triển quốc gia. Các trường ĐH không chỉ là nơi đào tạo tri thức, mà còn phải là trung tâm nuôi dưỡng phát minh và nghiên cứu khoa học. Báo VietNamNet trân trọng gửi tới độc giả Tuyến bài “Đại học là cái nôi để phát minh sáng chế và ĐMST"
Nghị quyết 57 đặt mục tiêu đến năm 2030, nguồn nhân lực nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ, đổi mới sáng tạo đạt 12 người trên một vạn dân.
Để đạt được mục tiêu này, Việt Nam xác định phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao bắt đầu từ đột phá trong phát triển giáo dục ĐH, đào tạo ngắn hạn; thí điểm xây dựng và triển khai cơ chế đặt hàng, giao nhiệm vụ cho các cơ sở giáo dục ĐH theo gói cam kết đầu ra, với chính sách học bổng toàn phần cho học viên sau ĐH và yêu cầu phải có doanh nghiệp đồng hành…
Trao đổi với PV VietNamNet, ông Samuel Ang, chuyên gia tư vấn của Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) cho biết: “Người Việt Nam rất thông minh và học hỏi rất nhanh. Với chất lượng nguồn nhân lực như vậy, các bạn hoàn toàn có thể học hỏi những mô hình đào tạo và trung tâm R&D thiết lập bên trong trường đại học, cơ sở đào tạo mà Singapore đang áp dụng, để tăng tốc đào tạo nhân lực chất lượng cao”.
Giải pháp sinh viên, kết quả bền vững
Song Fish Dealer, một nhà cung cấp hải sản địa phương tại Singapore đã gặp sự cố nghiêm trọng khi hệ thống tủ đông bị hỏng, dẫn đến thiệt hại khoảng 3.000 USD mỗi tủ đông trong hai ngày đầu tiên.
Giống như nhiều doanh nghiệp nhỏ và vừa (SME), công ty không có đủ chuyên môn và công cụ để thực hiện kiểm tra, giải quyết những sự cố hiếm gặp nhưng tốn kém này.
Đại diện ITE giới thiệu về hệ thống pha cafe tự động do sinh viên trường tự thiết kế, chế tạo. Ảnh: Ngô Vinh Ngoài các sự cố mất điện không thể đoán trước, các sinh viên từ Viện Giáo dục Kỹ thuật (ITE) nhận thấy các tủ đông cũ thường hiển thị số liệu không chính xác. Điều này có nghĩa là chúng có thể làm lạnh quá mức và tiêu thụ điện năng dư thừa.
Các sinh viên và giảng viên ITE đã chế tạo và lắp đặt cảm biến cho khoảng 50 tủ đông và kho lạnh tại trụ sở Song Fish Dealer nhằm tăng cường khả năng giám sát quản lý theo thời gian thực.
Với chi phí khoảng 2.000 USD, giải pháp có thể giúp doanh nghiệp tiết kiệm gần 4.500 USD mỗi tháng.
Tại Singapore, việc các trường đại học, cơ sở đào tạo đưa sinh viên xuống “thực địa” và cùng bắt tay giải quyết các bài toán cụ thể không phải điều hiếm gặp.
Ông Alex Low Wai Yee, trưởng bộ môn điện tử tại ITE College Central, cho hay: “Các sinh viên có thể thực hiện những giải pháp nhỏ nhưng mang lại hiệu quả bền vững cho doanh nghiệp”.
Ông Lim Boon Tiong, Giám đốc vận hành ITE, cho biết các trường đại học, cơ sở đào tạo nhân lực tại Singapore luôn hướng tới mục tiêu “đáp ứng nhu cầu thực tế của doanh nghiệp”.
“Chúng tôi thành lập một uỷ ban trong hội đồng nhà trường với chức năng thường xuyên thảo luận ‘bàn tròn’ cùng doanh nghiệp để nắm bắt xu hướng, thay đổi cũng như các bài toán cụ thể mà họ đang gặp phải, từ đó đưa ra khuyến nghị kịp thời cho nhà trường. Thông thường, sau mỗi ba năm, nhà trường sẽ thay đổi chương trình học cho sát với thực tế”, ông Lim Boon Tiong chia sẻ với VietNamNet.
Các trường đại học, cơ sở đào tạo tại Singapore chú trọng thiết lập những phòng thí nghiệm, trung tâm R&D theo tiêu chuẩn chung của ngành. Ảnh: Ngô Vinh Theo chia sẻ của đại diện ITE, chương trình của nhà trường tập trung trang bị cho sinh viên những kỹ năng cần thiết, từng vị trí cụ thể để giải quyết nút thắt về kỹ năng làm việc cho người học (chỉ việc các sinh viên ra trường nhưng không có kỹ năng làm việc - PV).
Một trong những lĩnh vực ITE chú trọng đào tạo là sản xuất thông minh. Tại đây, có những phòng thí nghiệm và phòng nghiên cứu mô phỏng có trang thiết bị tiên tiến nhất trên nhiều lĩnh vực, từ trí tuệ nhân tạo, robotics cho đến bán dẫn.
Sinh viên trong trường được làm quen với công cụ công nghiệp ngay từ sớm thông qua công nghệ thực tế ảo, trước khi được thực hành trong phòng thí nghiệm chế tạo ra những sản phẩm công nghiệp cụ thể.
Những sinh viên xuất sắc có cơ hội được thực tập, làm việc tại các đối tác là doanh nghiệp ký MoU với trường.
Trong khi đó, ông Samuel Ang lý giải rằng Singapore có sự phối hợp chặt chẽ giữa chính phủ, cơ sở giáo dục và doanh nghiệp trong đào tạo nhân lực và thúc đẩy đổi mới sáng tạo ngay trên ghế nhà trường.
“Chính phủ đóng vai trò kiến tạo bằng chính sách. Trong khi đó, các trường đại học và cao đẳng bám sát với doanh nghiệp để đào tạo nhân lực sát thực tế”, ông Samuel Ang cho hay.
“Cái nôi” cho sáng chế khoa học công nghệ
Singapore là một trung tâm đổi mới sáng tạo khu vực châu Á, với hệ thống giáo dục đại học đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy nghiên cứu và phát triển (R&D).
Các trường đại học như Đại học Quốc gia NUS, Đại học Công nghệ Nanyang NTU, Đại học Quản lý Singapore SMU, và Đại học Công nghệ và Thiết kế Singapore SUTD không chỉ đào tạo nhân tài mà còn là nguồn gốc của nhiều phát minh được bảo vệ bằng bằng sáng chế.
Hệ thống giáo dục đại học đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy nghiên cứu và phát triển (R&D) của Singapore. Ảnh: ITE Trong giai đoạn từ năm 2015 - 2024, Singapore ước tính nước này có tổng số khoảng 40.000 bằng sáng chế (dữ liệu từ Tổ chức Sở hữu Trí tuệ thế giới - WIPO, Văn phòng Sở hữu Trí tuệ Singapore - IPOS).
Đáng chú ý, các tổ chức giáo dục tại quốc đảo chiếm từ 10 - 20% tổng số bằng sáng chế, đạt khoảng 1.300 bằng sáng chế, với Đại học Quốc gia Singapore - NUS và Đại học Công nghệ Nanyang - NTU là những nơi đóng góp nhiều nhất.
Trong gần một thập kỷ, số bằng sáng chế được cấp hàng năm của Đại học Quốc gia Singapore đã tăng gấp 5 lần (từ 25 năm 2009 lên 119 của năm 2018).
Một cơ sở đào tạo có tiếng khác tại quốc đảo sư tử là Đại học Công nghệ Nanyang, ghi nhận số bằng sáng chế tăng gần 14 lần trong cùng giai đoạn (từ 9 lên 126).
Các trường đại học và cơ sở đào tạo thường được trang bị các trung tâm nghiên cứu và phát triển công nghệ tiên tiến, hỗ trợ quá trình nghiên cứu từ lý thuyết đến ứng dụng thực tiễn – một bước quan trọng để tạo ra bằng sáng chế.
Theo Báo cáo thường niên của Đại học Quốc gia Singapore, trong năm 2022, cơ sở đào tạo này có hơn 1.200 dự án nghiên cứu đang hoạt động.
Trong đó, trung tâm hỗ trợ đổi mới sáng tạo của trường (NUS Enterprise) đã phối hợp, ươm tạo ý tưởng với hơn 100 công ty khởi nghiệp, từ đó đăng ký thành công nhiều bằng sáng chế.
Cũng trong năm 2022, trường chi ngân sách cho R&D lên đến 1,2 tỷ SGD. Các cơ sở như phòng thí nghiệm công nghệ cao và không gian làm việc sáng tạo tại NUS Enterprise đã giúp sinh viên và nhà nghiên cứu phát triển các sản phẩm thương mại, dẫn đến nhiều bằng sáng chế.
Tại ITE, dù tập trung vào đào tạo nghề, các phòng thí nghiệm kỹ thuật và trung tâm nghiên cứu vẫn khuyến khích sinh viên tham gia các dự án sáng tạo với những sáng kiến như cuộc thi đổi mới sáng tạo, quy tụ hơn 500 sinh viên và hàng chục dự án được lựa chọn để phát triển tiếp, hướng đến đăng ký bằng sáng chế.
Giáo sư Tạ Cao Minh từ Đại học Sherbrooke (Canada) đồng tình với việc cần đẩy mạnh xây dựng trung tâm R&D trong doanh nghiệp và các trường đại học để ứng dụng công nghệ vào thực tế nhanh chóng hơn.
"Đó cũng là cách mà các nước phát triển như Nhật Bản và Canada thực hiện trong nhiều năm qua. Chúng ta cần chú trọng các môn học nền tảng, cập nhật kiến thức chuyên môn, xu thế phát triển công nghệ, cũng như kết hợp với doanh nghiệp để đào tạo thực hành”, GS Minh cho biết bên lề Diễn đàn Đổi mới sáng tạo Việt Nam toàn cầu (VGIC 2025) vừa diễn ra tại Singapore.
Bài 2: Đòn bẩy chính sách đưa đại học Mỹ thành trung tâm đổi mới sáng tạo