Làm thế nào để cá mập ngửi thấy mùi máu dưới nước?

Cá mập từ lâu đã được biết đến là những thợ săn vô cùng hiệu quả trong thế giới đại dương, và một trong những yếu tố giúp chúng thành công là khả năng đánh hơi vô cùng tuyệt vời. Dù không giống như khứu giác của con người, nhưng hệ thống mũi của cá mập được thiết kế chuyên biệt để phát hiện mùi hương trong nước. Nhưng liệu những "tin đồn" về khả năng ngửi thấy máu từ cách xa hàng km của cá mập có thật sự chính xác?

Cách cá mập ngửi mùi trong nước

Tương tự như con người, cá mập cũng có hai lỗ mũi nằm ở phía trước đầu. Tuy nhiên, không giống chúng ta sử dụng mũi để thở, cá mập chỉ sử dụng lỗ mũi để ngửi. Khi nước biển chảy qua các lỗ mũi này, những hạt mùi hòa tan trong nước sẽ được dẫn vào khoang mũi cá mập, nơi có một cấu trúc gọi là "hoa hồng khứu giác". Đây là những nếp gấp da có chứa các tế bào cảm giác, hay lamellae, giúp nhận diện mùi hương và gửi tín hiệu về não. Tại đây, thông tin về mùi được giải mã, giúp cá mập phát hiện nguồn gốc của mùi hương trong nước.

Hệ thống này hoạt động tương tự như cách con người ngửi mùi trong không khí, nhưng thay vì không khí, cá mập ngửi thông qua nước biển. Điều này cho phép chúng truy tìm con mồi một cách hiệu quả, ngay cả trong môi trường nước sâu tối tăm.

Cá mập có thật sự ngửi thấy mùi máu từ cách xa hàng km?

Huyền thoại về khả năng ngửi thấy máu từ cách xa hàng km của cá mập có phần bị phóng đại. Trên thực tế, cá mập không thể ngửi thấy mùi máu cho đến khi dòng nước đưa mùi đó đến mũi chúng. Việc phát hiện mùi từ khoảng cách xa phụ thuộc vào nhiều yếu tố như tốc độ và hướng dòng chảy của nước. Mặc dù cá mập không thể ngửi thấy máu ở khoảng cách xa đến hàng km, nhưng chúng có khả năng phát hiện mùi rất nhạy bén khi dòng chảy đưa mùi đến mũi.

Một trong những điểm mạnh đáng kinh ngạc của cá mập là khả năng ngửi trong "âm thanh nổi". Giống như tai của con người có thể xác định hướng phát ra âm thanh, cá mập sử dụng độ trễ thời gian giữa hai lỗ mũi để xác định nguồn gốc của mùi. Điều này giúp chúng truy tìm con mồi một cách chính xác và nhanh chóng.

Các loài cá mập khác nhau cũng có độ nhạy cảm với mùi khác nhau. Một số loài có thể phát hiện một giọt máu hòa tan trong một triệu phần nước biển, cho thấy mức độ nhạy cảm mùi vượt trội của chúng.

Loài cá mập nào có khứu giác tốt nhất?

Mũi dài của cá mập đầu búa khiến nhiều người cho rằng chúng có khứu giác nhạy bén hơn các loài cá mập khác. Tuy nhiên, nghiên cứu năm 2014 về khứu giác của 58 loài cá mập và cá đuối sụn lại cho thấy rằng các loài cá mập lớn như cá mập trắng, cá mập hổ và cá mập xám có khứu giác phát triển mạnh mẽ nhất. Những loài này có cơ quan khứu giác lớn nhất, cho phép chúng phát hiện mùi ở khoảng cách xa hơn trong nước biển.

Ngược lại, các loài cá mập như cá mập chanh răng nhọn hay cá mập đuôi dài mắt to có khứu giác kém phát triển hơn. Sự khác biệt này có thể liên quan đến chế độ ăn uống. Những loài cá mập có khứu giác nhạy bén hơn thường săn bắt các loài động vật có mùi mạnh như hải cẩu hoặc nhặt rác từ xác cá voi phân hủy. Trong khi đó, những loài cá mập với khứu giác kém hơn thường săn mồi nhỏ và ít mùi hơn.

Cá mập và mối quan hệ với con người

Mặc dù cá mập có khả năng ngửi rất nhạy bén, may mắn thay, chúng không tỏ ra hứng thú với mùi của con người. Đa số các loài cá mập chủ yếu sử dụng khứu giác sắc bén của mình để săn mồi như cá xương hoặc động vật biển khác, thay vì săn con người. Điều này có thể giải thích vì sao các vụ tấn công cá mập vào con người rất hiếm.

Tóm lại, khứu giác của cá mập là một công cụ cực kỳ quan trọng trong việc giúp chúng tồn tại và săn mồi trong đại dương. Dù có những huyền thoại phóng đại về khả năng đánh hơi của chúng, không thể phủ nhận rằng cá mập là những kẻ săn mồi sở hữu khứu giác nhạy bén và hiệu quả nhất dưới lòng đại dương.